Ochrona własności intelektualnej w czasach pandemii koronawirusa: postępowania związane z ochroną własności przemysłowej

Pandemia koronawirusa w Polsce i w Unii Europejskiej ma wpływ na wiele dziedzin gospodarki. Bez wątpienia wprowadzone ograniczenia oraz panujące zagrożenie mają znaczenie dla postępowań związanych z ochroną m.in. znaków towarowych, czy wzorów przemysłowych i działanie Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej (UPRP) oraz Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). Przedsiębiorcy nie powinni jednak tracić z pola widzenia aktualnych rozwiązań prawnych wynikających ze zmian wprowadzonych w związku z pandemią koronawirusa.

Zasady działania UPRP w okresie pandemii

Działalność Urzędu Patentowego RP jest związana nie tylko z rozpatrywaniem zgłoszeń o udzielenie patentu na wynalazek, czy prawa ochronnego na znak towarowy, ale także orzekaniem w sprawach spornych. W związku z pandemią koronawirusa od 16 marca 2020 r. zostały odwołane rozprawy przed kolegiami orzekającymi ds. spornych[1]. W tym miejscu trzeba przypomnieć, że zgodnie z art. 255 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej[2], rozstrzygają one w trybie postępowania spornego w sprawach m.in. o:

• unieważnienie patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji;
• stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy, w przypadkach określonych w art. 169 ustawy Prawo własności przemysłowej;
• udzielenie licencji przymusowej na korzystanie z wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego albo topografii;
• udzielenie licencji przymusowej na korzystanie z wynalazku, na który udzielono patentu w trybie określonym w Konwencji o patencie europejskim;
• zmianę decyzji o udzieleniu licencji przymusowej.

W chwili oddawania niniejszego numeru Biuletynu Euro Info do druku nie była znana data, w której zostanie przywrócone przeprowadzanie rozpraw, dlatego na bieżąco należy śledzić informacje pojawiające się na stronie internetowej UPRP.

Następne ograniczenie funkcjonowania Urzędu Patentowego RP jest związane z zamknięciem czytelni oraz brakiem działania punktu bezpośrednich spotkań z klientami UPRP w Centrum Informacji o Ochronie Własności Przemysłowej, punktu sprzedaży wydawnictw oraz kasy Urzędu[3], czyli wszystkich tych elementów działań UPRP, które są związane z bezpośrednią stycznością z ludźmi. Jednocześnie jest możliwy kontakt mailowy z UPRP, czy składanie zamówień wydawnictw w trybie online[4]. Nadal jest możliwe dokonywanie opłat poprzez m.in. przelew bankowy na konto Urzędu. Centrum Informacji o Ochronie Własności Przemysłowej również działa, z tym zastrzeżeniem, że nie są możliwe spotkania z klientami UPRP[5].

Wprowadzenie pewnych tymczasowych zmian w działaniu UPRP nie powoduje natomiast tego, że nie można zgłaszać swoich wynalazków, czy oznaczeń odróżniających do ochrony. Działa bowiem Platforma Usług Elektronicznych Urzędu Patentowego RP (PUEUP), za pomocą której wiele spraw związanych z ochroną własności przemysłowej można załatwić online. To narzędzie umożliwia skorzystanie z formularzy elektronicznych dotyczących m.in. podania o udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy, wniosku o dokonanie wpisu w rejestrze (zmiana uprawnionego), czy sprzeciwu wobec zgłoszenia znaku towarowego[6]. Urząd rekomenduje dokonywanie zgłoszeń przedmiotów własności przemysłowej za pośrednictwem tej platformy, czy prowadzenie korespondencji z Urzędem w formie elektronicznej. Nie wyklucza to możliwości dokonywania zgłoszeń w tradycyjnej formie, zwłaszcza że nie wszystkie sprawy są możliwe do załatwienia online.

Od 16 marca 2020 r. UPRP wprowadził także ograniczenie związane z wysyłaniem powiadomień o upływającym okresie ochrony – zawieszone zostało wysyłanie powiadomień w formie papierowej, a w zamian za to są wysyłane e-Powiadomienia do osób, które wskazały dane elektroniczne (e-mail, sms)[7]. Powiadomienia o upływającym okresie ochrony są przesyłane przez Urząd Patentowy w sprawach znaków towarowych – zgodnie z art. 224 ust. 2¹ ustawy Prawo własności przemysłowej Urząd informuje uprawnionego z prawa ochronnego na znak towarowy o zbliżającym się terminie uiszczenia opłaty za dalszy okres ochrony. Następuje to nie później niż na sześć miesięcy przed dniem, w którym upływa poprzedni okres ochrony. Dla tych powiadomień istotne jest, aby dane kontaktowe były aktualne. Trzeba przypomnieć, że nieotrzymanie przez uprawnionego powiadomienia pozostaje bez wpływu na ocenę zachowania przez uprawnionego terminu na uiszczenie opłaty.

Funkcjonowanie EUIPO w czasach pandemii

Rozprzestrzenianie się koronawirusa (wirusa COVID-19) na świecie ma wpływ także na działanie EUIPO w Alicante, czyli urzędu który jest właściwy dla udzielania i utrzymywania ochrony znaków towarowych i wzorów w Unii Europejskiej.

W Hiszpanii, w wyniku dekretu królewskiego 463/2020[8], wprowadzono bardzo duże ograniczenia przemieszczania się[9]. Dlatego też od 16 marca 2020 r. wszyscy pracownicy EUIPO wykonują swoją pracę z domu, zaś siedziba samego urzędu jest zamknięta do odwołania. Jak wynika z informacji opublikowanych na stronie internetowej EUIPO, zgłoszenia znaków towarowych i wzorów są w dalszym ciągu przyjmowane i rozpatrywane oraz publikowane, EUIPO ma też wysyłać powiadomienia i wyznaczać terminy[10].

16 marca 2020 r. dyrektor wykonawczy EUIPO wydał decyzję (Nr EX-20-3)[11], w której przedłużył do 1 maja 2020 r. „wszystkie terminy upływające w okresie od 9 marca do 30 kwietnia 2020 r. (włącznie), które dotyczą wszystkich stron w postępowaniach przed Urzędem”[12]. Dotyczy to terminów proceduralnych, odnoszących się wyłącznie do znaków towarowych i wzorów oraz tylko spraw przed Urzędem. Są to np. terminy związane z uiszczeniem opłaty za zgłoszenie znaku towarowego Unii Europejskiej, czy opłaty za sprzeciw wobec zgłoszenia takiego znaku, prawo pierwszeństwa, czy pierwszeństwa z wystawienia, termin do wniesienia sprzeciwu wobec zgłoszenia znaku towarowego UE, odroczenie publikacji wzoru[13]. Strony mogą zastosować się do pierwotnego lub do przedłużonego terminu[14]. Następnie, w dniu 29 kwietnia 2020 r. dyrektor wykonawczy EUIPO wydał kolejną decyzję (Nr EX-20-4[15]) przedłużając wszystkie terminy upływające w dniach 1-17 maja 2020 r. i dotyczące wszystkich stron w postępowaniach przed Urzędem do dnia 18 maja 2020 r.[16]

Rozwiązanie przyjęte przez EUIPO stanowi duże ułatwienie dla stron i ich pełnomocników, którzy, w związku z pandemią koronawirusa, napotykają na problemy z zachowaniem pierwotnego terminu. Z uwagi na dynamiczny rozwój sytuacji z COVID-19 należy na bieżąco śledzić informacje EUIPO w przedmiocie dalszego ewentualnego przedłużenia terminów.

Rozwiązania związane ze sprawami przed UPRP wynikające z tzw. Tarczy antykryzysowej

31 marca 2020 r.  weszła w życie ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw[17], która wprowadziła szereg zmian w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych[18]. Ten akt prawny przewiduje wiele rozwiązań związanych z biegiem terminów, a także uregulowania odnoszące się wprost do pewnych procedur przed UPRP. Na stronie internetowej Urzędu dostępny jest komunikat[19] oraz stosowna informacja i prezentacja wyjaśniające modyfikacje wprowadzone tzw. Tarczą antykryzysową[20].

W art. 31j ww. ustawy z dnia 2 marca 2020 r. przyjęto szczególne rozwiązania związane m.in. z wniesieniem sprzeciwu do UPRP wobec zgłoszenia znaku towarowego. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu „W okresie od dnia 8 marca 2020 r. do dnia 30 czerwca 2020 r. bieg terminu na wniesienie sprzeciwu wobec zgłoszenia znaku towarowego (…) oraz terminu na złożenie w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej tłumaczenia patentu europejskiego na język polski, jak również terminu na złożenie tłumaczenia na język polski ograniczonego lub zmienionego patentu europejskiego, o których mowa w ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o dokonywaniu europejskich zgłoszeń patentowych oraz skutkach patentu europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2016 r. poz. 2), nie rozpoczyna się, a rozpoczęty przerywa się. Terminy biegną na nowo od dnia 1 lipca 2020 r.”. Jednocześnie ustawodawca przewidział, że czynności dokonane we wskazanym okresie pozostają ważne. Przepis ten – w drodze wyjątku od ogólnej zasady określonej w ustawie – obowiązuje od 8 marca 2020 r. (art. 101 pkt 2 lit. d ustawy nowelizującej z dnia 31 marca 2020 r.).

Kolejne rozwiązania – mające znaczenie dla spraw związanych z działalnością UPRP – zostały przewidziane w art. 15 zzr i art. 15 zzs ustawy z dnia 2 marca 2020 r.

Przepisy art. 15 zzr dotyczą nie tylko spraw przed Urzędem, ale również do tych spraw mają zastosowanie. Zgodnie z art. 15 zzr ust. 1 w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, bieg przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów:

• od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem,
• do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,
• przedawnienia,
• których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie,
• zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,
• do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju

nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Urząd Patentowy wyjaśnia w dokumencie zamieszczonym na swojej stronie internetowej, że przepis ten znajdzie zastosowanie m.in. do 30-dniowego terminu na dosłanie oryginału zgłoszenia przesłanego faksem, terminu na przekształcenie zgłoszenia wynalazku na wzór użytkowy, terminu na zawarcie ugody w postępowaniu sprzeciwowym wobec zgłoszenia znaku towarowego, terminu na uiszczenie opłaty za pierwszy okres ochrony, czy terminu na wniesienie sprzeciwu wobec udzielenia patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy oraz prawa z rejestracji[21].

Dla właścicieli prawa wyłącznego do znaku towarowego istotne znaczenie ma to, że powyższy przepis ma również zastosowanie do terminu wniesienia opłaty za kolejny okres ochrony i dodatkowego 6-miesięcznego terminu umożliwiającego wniesienie opłaty okresowej wraz z uiszczeniem opłaty dodatkowej[22]. Do tego tymczasowo zmienił się sposób wysyłania powiadomień o upływającym okresie ochrony, o czym pisałam wcześniej.

Równocześnie w ustawie przewidziano, że czynności dokonane w celu wykonania uprawnienia lub obowiązku w okresie wstrzymania rozpoczęcia albo zawieszenia biegu terminów są skuteczne.

Przechodząc do rozwiązań przewidzianych w art. 15 zzs ustawy z dnia 2 marca 2020 r., należy wskazać, że przepisy tzw. Tarczy antykryzysowej mają także wpływ na bieg terminów procesowych i sądowych. W ust. 1 tego artykułu wskazano, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych m.in. w postępowaniach sądowych, w tym sądowoadministracyjnych, w postępowaniach administracyjnych, w postępowaniach egzekucyjnych, czy innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres. Przepis ten ma więc znaczenie m.in. dla terminu do nadesłania poprawionej wersji wykazu towarów, terminu do usunięcia braków formalnych wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, czy terminu na zajęcie stanowiska odnośnie wniosku rozpatrywanego w trybie spornym[23]. W tym okresie nie przeprowadza się co do zasady rozpraw ani posiedzeń jawnych, z wyjątkiem tych w sprawach określonych w art. 14a ust. 4 i 5 ustawy, czyli w sprawach pilnych w rozumieniu przepisów. Natomiast czynności dokonane w powyżej wskazanym okresie są skuteczne. Rozwiązanie to obowiązuje dopiero od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej z 31 marca 2020 r.

Powyżej wskazane przepisy – art. 14a, art. 15 zzr i 15 zzs ustawy z dnia 2 marca 2020 r. mogą ulec niebawem dalszym zmianom w związku z kolejnymi projektami zmieniającymi ustawę, w szczególności art. 15 zzr i 15 zzs mogą zostać uchylone w miejsce nowych rozwiązań mających znaczenie dla postępowań[24]. Dlatego też wskazane jest monitorowanie dalszych zmian ustawy w tym zakresie.

Możliwe ograniczenia praw własności intelektualnej

Istnienie pandemii koronawirusa pozwala również na zadanie pytania, czy w jej czasie może dojść do ograniczenia praw własności intelektualnej w celu walki z zagrożeniem. Nie można wykluczyć, że Urząd Patentowy może udzielić tzw. licencji przymusowej na zasadach określonych w art. 82 i n. ustawy Prawo własności przemysłowej, tj. zezwolenia na korzystanie z opatentowanego wynalazku innej osoby, gdy m.in. jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia bezpieczeństwa Państwa, w szczególności w dziedzinie obronności, porządku publicznego, ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska naturalnego. Taka licencja jest licencją niewyłączną, a korzystający z wynalazku na jej podstawie jest obowiązany uiścić na rzecz uprawnionego opłatę licencyjną. To Urząd Patentowy określa zakres i czas trwania licencji przymusowej oraz szczegółowe warunki jej wykonywania, jak również odpowiednio do wartości rynkowej licencji, wysokość opłaty licencyjnej oraz sposób i terminy jej zapłaty.

W art. 69 Ustawa Prawo własności przemysłowej przewiduje także ograniczenia wyłączności patentu na wynalazek. Z przepisu tego wynika, że nie narusza się patentu m.in. przez korzystanie z wynalazku dla celów państwowych w niezbędnym wymiarze, bez prawa wyłączności, jeżeli jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Decyzję w tym przypadku podejmuje – w zależności od okoliczności – właściwy minister lub wojewoda. Uprawniony z patentu jest o tym niezwłocznie zawiadamiany. Natomiast w decyzji jest określany zakres i okres korzystania z wynalazku. Uprawnionemu z patentu przysługuje w takiej sytuacji prawo do wynagrodzenia ze środków budżetu Państwa, w wysokości odpowiadającej wartości rynkowej licencji.

Nie ulega wątpliwości, że pandemia koronawirusa przekłada się przede wszystkim na działanie UPRP oraz EUIPO, w szczególności z uwagi na konieczność unikania bezpośrednich kontaktów ludzi. Z kolei rozwiązania wynikające z ustawy regulującej tzw. Tarczę antykryzysową rzutują na postępowania przed Urzędem Patentowym. Osoby, które są w stanie zachować terminy mogą tego dokonać, do czego zachęca także UPRP. Przypuszczać można, że po zakończeniu pandemii koronawirusa, czy wprowadzonych ograniczeń, zaległych spraw będzie wiele, co wpływać będzie na szybkość działania Urzędu Patentowego RP i rozpatrywanie poszczególnych spraw.

Marta Lampart

O autorce: radca prawny, specjalizuje się w prawie własności intelektualnej, w tym prawie
znaków towarowych, prawie dotyczącym przedsiębiorców, prowadzi kancelarię radcy prawnego w Krakowie, autorka bloga prawniczego Legalny znak towarowy (https://www.legalnyznaktowarowy.pl/).

Przeczytaj więcej takich artykułów w strefie wiedzy PARP

---

[1] Odwołane rozprawy przed Kolegiami Orzekającymi ds. spornych, 13.03.2020 r., https://uprp.gov.pl/pl/aktualnosci/informacje/odwolane-rozprawy-przed-kolegiami-orzekajacymi-ds-spornych [dostęp: 16.04.2020 r.].

[2] Tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 286 z późn. zm., dalej jako ustawa Prawo własności przemysłowej.

[3] Funkcjonowanie Urzędu Patentowego RP w okresie zagrożenia epidemicznego, https://uprp.gov.pl/pl/funkcjonowanie-urzedu-patentowego-rp-w-okresie-zagrozenia-epidemicznego [dostęp: 16.04.2020 r.].

[4] Zamknięcie punktu spotkań z klientami Urzędu, punktu sprzedaży wydawnictw oraz kasy urzędu, 13.03.2020 r., https://uprp.gov.pl/pl/aktualnosci/informacje/zamkniecie-punktu-spotkan-z-klientami-urzedu-punktu-sprzedazy-wydawnictw-oraz-kasy-urzedu [dostęp: 16.04.2020 r.].

[5] Komunikat Urzędu Patentowego RP o uchwaleniu pakietu ustaw tzw. Tarczy Antykryzysowej, 31.03.2020 r., https://uprp.gov.pl/pl/aktualnosci/informacje/komunikat-urzedu-patentowego-rp-o-uchwaleniu-pakietu-ustaw-tzw-tarczy-antykryzysowej [dostęp: 16.04.2020 r.].

[6] Pełna lista usług on-line dostępna jest na następującej stronie internetowej UPRP: e-Profil, https://uprp.gov.pl/pl/uslugi-online/e-profil [dostęp: 16.04.2020 r.].

[7] Funkcjonowanie Urzędu Patentowego RP w okresie zagrożenia epidemicznego, https://uprp.gov.pl/pl/funkcjonowanie-urzedu-patentowego-rp-w-okresie-zagrozenia-epidemicznego [dostęp: 16.04.2020 r.].

[8] Real Decreto 463/2020, de 14 de marzo, por el que se declara el estado de alarma para la gestión de la situación de crisis sanitaria ocasionada por el COVID-19, https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-2020-3692 [dostęp: 16.04.2020 r.].

[9] Najnowsze informacje o COVID 19: środki obowiązujące w Hiszpanii po wprowadzeniu „stanu wyjątkowego”, 16.03.2020 r., https://euipo.europa.eu/ohimportal/pl/web/guest/news/-/action/view/5644698 [dostęp: 16.04.2020 r.].

[10] Ibidem.

[11] DECISION No EX-20-3 of the Executive Director of the Office of 16 March 2020 concerning the extensions of time limits, https://euipo.europa.eu/tunnel-web/secure/webdav/guest/document_library/contentPdfs/law_and_practice/decisions_president/EX-20-03_en.pdf [dostęp: 16.04.2020 r.]

[12] Przedłużenie terminów – COVID 19: przedłużone terminy, charakter przedłużenia i komunikaty dla użytkowników, 19.03.2020 r., https://euipo.europa.eu/ohimportal/pl/news?p_p_id=csnews_WAR_csnewsportlet&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&journalId=5657728&journalRelatedId=manual/ [dostęp: 16.04.2020 r.].

[13] Ibidem. W tym materiale można znaleźć więcej informacji o tym, które terminy objęte zostały przedłużeniem, zgodnie z decyzją nr EX-20-3 z dnia 16.03.2020 r.

[14] Ibidem.

[15] DECISION No EX-20-4 of the Executive Director of the Office of 29 April 2020 concerning the extension of time limits, https://euipo.europa.eu/tunnel-web/secure/webdav/guest/document_library/contentPdfs/law_and_practice/decisions_president/EX-20-04_en.pdf [dostęp: 4.05.2020 r.].

[16] Information and guidance note on further extension of deadlines, 29.04.2020 r., https://euipo.europa.eu/ohimportal/pl/news/-/action/view/5726739 [dostęp: 4.05.2020 r.];

[17] Dz. U. z 2020 r. poz. 568, dalej jako: ustawa nowelizująca z 31 marca 2020 r.

[18] Dz. U. z 2020 r. poz. 374 z późn. zm., dalej jako: ustawa z dnia 2 marca 2020 r.

[19] Komunikat Urzędu Patentowego RP o uchwaleniu pakietu ustaw tzw. Tarczy Antykryzysowej, 31.03.2020 r., https://uprp.gov.pl/pl/aktualnosci/informacje/komunikat-urzedu-patentowego-rp-o-uchwaleniu-pakietu-ustaw-tzw-tarczy-antykryzysowej [dostęp: 16.04.2020 r.].

[20] Tarcza antykryzysowa a postępowanie przed UPRP, 6.04.2020 r., https://uprp.gov.pl/pl/aktualnosci/wydarzenia-0/tarcza-antykryzysowa-postepowanie-przed-uprp [dostęp: 16.04.2020 r.].

[21] INFORMACJA URZĘDU PATENTOWEGO DOTYCZĄCA REGULACJI WPROWADZONYCH TARCZĄ ANTYKRYZYSOWĄ, 6.04.2020 r., https://uprp.gov.pl/sites/default/files/inline-files/Tarcza%20antykryzowa%20-%20terminy%20UPRP.pdf, s. 1-2 [dostęp: 16.04.2020 r.]. W tym dokumencie został zamieszczony szerszy katalog terminów, do których zastosowanie znajduje art. 15 zzr ustawy z dnia 2 marca 2020 r.

[22] Ibidem, s. 2.

[23] Ibidem, s. 3.

[24] Zob. Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=FFB1A01963B2E1EFC12585580031093C [dostęp: 4.05.2020 r.].