Rozwiąż równanie z IKS-em. Czy Indywidualne Konta Szkoleniowe pomogą w edukacji Polaków?

Aby do wakacji, aby do końca szkoły, ogólniaka, technikum, potem – aby do dyplomu. Jeszcze całkiem niedawno edukacja zdawała się być osadzona w konkretnych ramach czasowych. Kojarzyła się z męczącym, ale skończonym procesem, po którym nadchodził czas korzystania ze zdobytych w znoju owoców nauki. Dziś to przeszłość.

Dla osoby zainteresowanej dbaniem o własne kompetencje nauka nie kończy się nigdy. To już wiedza powszechna, propagowana także na najwyższych, unijnych szczeblach. Jednym z celów UE na 2030 r. jest, aby każdego roku 60% osób dorosłych uczestniczyło w szkoleniach. Jednym z narzędzi wspierających obywateli w rozwijaniu umiejętności jest inicjatywa indywidualnych kont edukacyjnych, nazywanych też indywidualnymi kontami szkoleniowymi (IKS). 

Autorzy opublikowanego w ostatnich tygodniach raportu PARP "Indywidualne konta szkoleniowe i mikropoświadczenia – rozwiązania wspierające realizację idei kształcenia przez całe życie" przyznają, że w polskich realiach równanie z IKS-em wciąż czeka na optymalne rozwiązanie.

Uczymy się wszędzie

Rynek pracy coraz wyraźniej premiuje najlepszych, najambitniejszych, najbardziej kompetentnych. By się na tym rynku utrzymać trzeba umieć rozwijać swoje kompetencje – także w pożądanym przez pracodawcę kierunku. Ambitnym nie wystarczają zlecone szkolenia i podyplomówki – sami szukają źródeł wiedzy w sieci, sami zapisują się na kursy, samodzielnie studiują podręczniki i fachową prasę. I wiedzą, że tak będą robić do końca zawodowej kariery, ba, edukacji nie zaprzestaną nawet później – by jak najdłużej zachować sprawność umysłu. Wysoki poziom aktywności edukacyjnej dorosłych Polaków potwierdził ostatni Bilans Kapitału Ludzkiego 2022/2021 – aż 83% osób w wieku 25-64 lat zadeklarowało, że w roku poprzedzającym badanie rozwijało swoje kompetencje. Najwięcej dorosłych Polaków (71%) korzysta z nieformalnych form nauki. Najpowszechniej wykorzystywaną metodą uczenia się w ten sposób jest korzystanie z materiałów dostępnych w Internecie.  

Idea kształcenia przez całe życie (LLL – ang. lifelong learning) cieszy się coraz większym zainteresowaniem również w polskich realiach. Koncepcję tę znaleźć można w „Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030”.  Kluczowe dla rozwoju LLL jest właśnie odpowiednie wdrożenie indywidualnych kont szkoleniowych. Autorzy raportu "Indywidualne konta szkoleniowe i mikropoświadczenia – rozwiązania wspierające realizację idei kształcenia przez całe życie" podkreślają, że wśród barier utrudniających rozwój kompetencji istotne znaczenie ma m.in. brak odpowiedniego wsparcia finansowego, także brak czasu na odbycie kursu czy szkolenia. Wciąż zbyt wielu uczestników rynku pracy kończy swój rozwój po zakończeniu edukacji szkolnej i odbyciu szkoleń właściwych dla danego zawodu. Wskazują też, że pracodawcy często nie są zainteresowani partycypowaniem w koszty szkoleń dla pracowników. Dotyczy to zwłaszcza osób zatrudnionych w ramach np. umów cywilnoprawnych czy pracowników tymczasowych.  

Idziemy w stronę IKS

Rozwiązaniem problemu mogą być właśnie indywidualne konta szkoleniowe - wirtualne portfele, utworzone przez powołane do tego instytucje krajowe dla każdej osoby w wieku produkcyjnym. Założeniem tej inicjatywy jest zapewnienie obywatelom UE równego dostępu do potrzebnych mu lub niezbędnych z punktu widzenia pracodawcy usług rozwojowych. Narzędzie to ma też umożliwiać otrzymanie porad dotyczących rozwoju umiejętności, walidację zdobytej wiedzy oraz gromadzenie wszystkich informacji na temat kompetencji danej osoby.

Rozwiązanie ma być dostępne dla osób zatrudnionych, prowadzących działalność na własny rachunek, wykonujących pracę nietypową oraz osób bezrobotnych. Dzięki gromadzonym na kontach środkom każdy zainteresowany będzie mógł uczestniczyć w szkoleniach w celu aktualizacji lub uzupełnienia umiejętności, względnie - by dostosować swoje kompetencje do potrzeb rynku pracy.

Aby indywidualne konta szkoleniowe w jak najlepszy sposób spełniały swoją rolę w całej Unii Europejskiej i w poszczególnych krajach członkowskich, muszą zapewniać dodatkowe uprawnienia do szkoleń dla osób najbardziej potrzebujących podniesienia i zmiany kwalifikacji. Kluczowe znaczenie ma mieć określenie warunków na jakich można gromadzić i przechowywać indywidualne uprawnienia do szkoleń, aby osiągnąć równowagę między umożliwieniem osobom gromadzenia uprawnień w celu finansowania dłuższych szkoleń a zachęcaniem ich do korzystania z uprawnień w sposób regularny przez całe życie zawodowe. 

Konto ma być zasilane zarówno ze środków publicznych, jak i przez pracodawców. Z profitów IKS każda osoba ma móc korzystać w każdym unijnym państwie, w którym właśnie przebywa.

Dobre praktyki już są znane

Świat w różny sposób radzi sobie z wdrażaniem indywidualnych kont edukacyjnych, niektóre przykłady opisano w raporcie.  We Francji istnieją osobiste konta szkoleniowe (CPF). Dzięki nim finansowane są szkolenia ustawiczne dla pracowników i osób poszukujących pracy. Na stronie internetowej CPF każdy użytkownik ma dostęp m.in. do danych o szkoleniach kwalifikujących się do wsparcia, do uzyskanych i potwierdzonych umiejętności, dostępnych środków w euro oraz do informacji związanych z rozwojem umiejętności i poradnictwem zawodowym. W Szkocji czasowo wdrożono indywidualne konta treningowe (ITA), kierowane do osób aktywnie poszukujących zatrudnienia oraz tych, którzy obecnie wykonują niskopłatną pracę i chcą się rozwijać. Bezzwrotne dofinansowanie wynosiło do 200 funtów szterlingów na pojedynczy kurs szkoleniowy lub odcinek szkoleniowy rocznie.

Według autorów raportu doświadczenia innych krajów wskazują, że by inicjatywa IKS odpowiednio zafunkcjonowała, przyniosła spodziewane efekty i cieszyła się popularnością adresatów rozwiązanie musi być proste i zrozumiałe, zaś przeznaczane na IKS pieniądze - na tyle wysokie, aby promować uczestnictwo i umożliwiać rzeczywisty wzrost kwalifikacji.

Autorzy raportu przyznają, że wciąż otwartą kwestią pozostaje sprawa technicznych rozwiązań przy wdrażaniu IKS. Zauważają, że unijne zalecenia nie definiują sposobu ich realizacji przez dane państwo członkowskie. - Być może dobrym pomysłem byłoby wdrożenie w Polsce e-konta szkoleniowego dla obywateli. Mogłoby zostać ono powiązane z dostępnym już rozwiązaniem, jakim jest m-Obywatel" – proponują.

By zmienić nawyki edukacyjne

Dobrze przygotowane i odpowiednio wdrożone indywidualne konta szkoleniowe mogłyby w istotny i trwały sposób wpłynąć na edukacyjne nawyki Polaków, miałyby też niebagatelne znaczenie w kontekście potrzeby szybkiego uzupełniania luk kompetencyjnych. Proponowane rozwiązania muszą być kompleksowe – poza indywidualnymi kontami szkoleniami wyzwaniem pozostaje przygotowanie powszechnego systemu mikropoświadczeń – swoistych certyfikatów potwierdzających na podstawie przejrzystych standardów efekty nabywania czy poszerzania kompetencji przez poszczególne osoby.

Autorzy raportu nie mają wątpliwości, że wdrażane rozwiązania w ramach indywidualnych kont szkoleniowych wymagają dobrego przygotowania, potem stałego monitorowania i doskonalenia. Tylko wówczas IKS da zakładany na wstępie, pożądany i jak najwyższy wynik.