Pomiń nawigację

16 marca 2023 r.

Kryzys ekonomiczny w przedsiębiorstwie – przyczyny i oznaki

Niewłaściwa struktura kadry zarządzającej, nieskuteczny kontroling, przeinwestowanie w stosunku do możliwości przedsiębiorstwa – każda z tych sytuacji może zwiastować poważniejszy kryzys. Analiza historii firmy, która przeżywa poważne problemy finansowe, zazwyczaj pokazuje wystąpienie jednego z tych symptomów w ostatnich latach przed utratą płynności.

Celem każdego przedsiębiorstwa jest stałe przynoszenie zysków zarówno właścicielom, jak i dostawcom kapitału, jeśli tacy występują. W funkcjonowaniu każdej firmy, czy szerzej – każdej organizacji, może wystąpić stan określany mianem kryzysu. Ma on zazwyczaj głównie podłoże ekonomiczne. Kryzys może być różnie definiowane – najczęściej jednak jako sytuacja wielkiego zagrożenia przedsiębiorstwa, w którym, na skutek spiętrzenia się różnorodnych trudności i nasilenia się nieplanowanych zjawisk konfliktowych, zagrożona jest realizacja jego podstawowych funkcji. Niezwykle istotnym jest zatem odpowiednio wczesne dostrzeżenie przyczyn, zakresu i przejawów sytuacji kryzysowej. Może to  pozwolić na rozwiązywanie problemów długofalowych oraz dokonanie niezbędnych zmian w podstawowych obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa – dając szanse zahamowania tendencji schyłkowej. Aby ten cel osiągnąć, należy odpowiednio wcześnie określić symptomy i objawy kryzysu.

Wśród przedsiębiorstw, które przeżyły poważny kryzys ekonomiczny (finansowy), a następnie upadły, z reguły występowały następujące symptomy:

  • oparcie zarządzania przedsiębiorstwem na doświadczeniu tylko jednej osoby (tzw. kryzys przywództwa),
  • niewłaściwa struktura profesjonalnej kadry zarządzającej,
  • brak odpowiedniego systemu informacji finansowo-księgowej – monitującego ewentualne zagrożenia (w wyniku czego nie ma możliwości elastycznego reagowania na zmieniające się warunki funkcjonowania przedsiębiorstwa),
  • nadmierne tempo rozwoju, prowadzenie działalności na zbyt dużą skalę (w stosunku do technicznych i finansowych możliwości przedsiębiorstwa)
  • podejmowanie realizacji dużych projektów, które z różnych przyczyn nie dochodzą do skutku.

Objawy kryzysu przedsiębiorstwa podzielić można z kolei na dwie zasadnicze grupy – symptomy zewnętrzne i wewnętrzne. Czynniki zewnętrzne zachodzą na szczeblu makroekonomicznym (państwowym) oraz na poziomie branży w której działa dany podmiot. Występują niezależenie od działalności firmy, ale ich oddziaływanie wywiera znaczący wpływ na jej kondycję. Mogą to być podwyższenie stóp procentowych, zmiana kursów walut, rosnące koszty pracy, recesja w gospodarce krajowej i światowej, zmiana polityki fiskalnej państwa w zakresie stawek podatków bezpośrednich (CIT, PIT). Do tych czynników mogą również należeć czynniki branżowe – dotyczące branży, w której działa dany podmiot: jej roli w gospodarce, postępu naukowo-technicznego, zwyżek cen surowców i usług, czy rynków zbytu.

Czynniki wewnętrzne natomiast to te, które zachodzą już na poziomie danego przedsiębiorstwa, np.: brak odpowiednich kwalifikacji zarządzających i personelu, zła struktura organizacyjna, nieprzewidziane zagrożenia dla płynności finansowej (np. konieczność płacenia przedpłat dostawcom przy jednoczesnym braku skutecznych windykacji własnych długów). Do nich zaliczają się także słabe uzbrojenie techniczne, chybione inwestycje, brak rynków zbytu czy przeinwestowanie firmy – co także powoduje pogorszenie się sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa.

Dowiedziono, iż zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne ryzyka niestety nigdy nie występują i nie oddziaływają samoistnie, co tym bardziej potęguje prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia upadłości firmy. Dlatego także ważne jest, aby   jak najszybciej rozpoznać pierwsze symptomy kryzysu. Ich dokładna analiza, prowadzona z punktu widzenia syndyków i nadzorców sądowych, pozwala zaś wyróżnić osiem następujących grup przyczyn kryzysów przedsiębiorstw:

  • rynkowe i społeczne (9%) – spadek popytu na wyroby przedsiębiorstwa na rynkach krajowych, zagranicznych, rozwój sieci hipermarketów, agresywna konkurencja, coraz wyższe wymagania konsumenckie, silna konkurencja zagraniczna;
  • kapitałowe (12%) – ograniczony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania, finansowanie tylko z własnych środków, wahania kursów walut, wysoki stopień formalizacji i biurokratyzacji procedur uzyskania zewnętrznego dofinansowania, wysoki koszt kapitału, brak dofinansowania poprzez zamówienia publiczne;
  •  wynikające z polityki gospodarczej (10%) – niekorzystne regulacje na rynku pracy i w sferze ubezpieczeń społecznych, zmniejszenie ulg podatkowych, zwiększenie obciążeń podatkami pośrednimi, skomplikowany i niejasny system podatkowy, liberalizacja importu w ramach UE, liberalizacja importu z obszaru spoza UE;
  • wewnętrzne w sferze operacyjnej (22%) – słabości w zarządzaniu, błędna strategia, niedokonywanie zmian w technologii wytwarzania produktów, niedostosowanie jakości wyrobów do jakości wyrobów konkurencyjnych, niepodjęcie produkcji nowych produktów, niewykorzystanie przez przedsiębiorstwo potencjalnych możliwości, jakie stwarza zwiększenie skali produkcji, brak dostępu do tańszej siły roboczej, przestarzały oraz zaniedbany park maszynowy, niedostateczne działania marketingowe, brak reklamy, zła organizacja dystrybucji i obsługi posprzedażowej, trudności w zdobyciu odpowiednich materiałów i surowców;
  • wewnętrzne o charakterze finansowym (20%) – brak odpowiedniej kontroli finansowej, wysoki wskaźnik dźwigni finansowej, zachowawcza polityka finansowa, inwestowanie w długoterminowe projekty, wysokie zadłużenie przedsiębiorstwa, zobowiązania przeterminowane, ułomności w zarządzaniu należnościami, środkami pieniężnymi, trudności w pozyskiwaniu kredytów i pożyczek, ujemny wynik finansowy, kreatywna (agresywna) rachunkowość;
  • wewnętrzne o charakterze wewnątrzorganizacyjnym (13%) – niska wydajność pracowników, niedokonywanie redukcji pracowników w stosownym  czasie, nadmiar pracowników w komórkach administracyjnych, konflikty interpersonalne, brak szkoleń pracowników;
  • nieudane przejęcia/fuzje (5%);
  • niewłaściwe przeprowadzona prywatyzacja przedsiębiorstwa (9%).

Odpowiednio szybkie wykrycie pierwszych symptomów kryzysu przedsiębiorstwa jest natomiast niezwykle istotne, aby uratować dane przedsiębiorstwo przed ostatecznym upadkiem. Pozwala zyskać czas na pozyskanie środków pieniężnych z nowych kontraktów, a także na skuteczną windykację należności, czy też podjęcia odpowiedniej ochrony przed działaniami windykacyjnymi, oraz by mógł podjąć współpracę z wierzycielami w celu jak najdogodniejszej spłaty zadłużenia​ (ustalanie porozumień, renegocjacja kontraktów i harmonogramów, odroczenia płatności, itd.).

Rozpoznając pierwsze symptomy kryzysu, przedsiębiorca powinien przede wszystkim ustalić, czy jest już niewypłacalny, czy jedynie zagrożony niewypłacalnością (kluczowe znaczenie będą miały w tym przypadku wysokość długów oraz termin braku ich regulowania). Następnie powinien ustalić poziom rentowności własnej działalności, nastawienie do niego wierzycieli (czy są gotowi zmniejszyć zadłużenie – ewentualnie rozłożyć je na raty), a także zweryfikować, w jakim okresie, na jakich warunkach byłby w stanie realnie  spłacić powstałe zadłużenie. Istotne będzie rozpoznanie możliwość dalszego obniżania kosztów oraz zawarcia porozumienia z wierzycielami w zakresie wydłużenia terminów spłat.

Przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością to zgodnie z ustawową definicją (art. 6 ust. 3 Prawa restrukturyzacyjnego) taki, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny. Niewypłacalnym przedsiębiorcą jest natomiast ten, kto utracił zdolność do płacenia w terminie (tzw. ujęcie płynnościowe – art.  11 ust. 1 Prawa upadłościowego, przy czym przyjmuje się, iż termin zaległości płatniczych  danego niewypłacalnego podmiotu musi przekraczać co najmniej 30 dni) lub ten, kto przez 2 lata ma długi wyższe od wartości majątku​ (ujęcie zadłużeniowe).

radca prawny Łukasz Bogaczyk

Kancelaria Radcy Prawnego Maciej Sójka w Poznaniu

Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej projektu SWO www.parp.gov.pl/swo, subskrypcji newslettera i kontaktu z Punktem Informacyjnym SWO w Poznaniu Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

Może Cię zainteresować

Opublikowano: 16.03.2023 16:38
Poprawiono: 28.04.2023 11:36
Modyfikujący: izabela_skolimowska
Udostępniający: izabela_skolimowska
Autor dokumentów: