Ułatwienia dla osób z niepełnosprawnościami. Część I

Problematyka niepełnosprawności ze względu na swoją doniosłość objęta została prawodawstwem nie tylko krajowym, ale również prawem międzynarodowym i europejskim.[1] Wyrazem tego jest chociażby przyjęta w 2019 roku Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług.[2] Niepełnosprawność to nieodłączny element naszego życia społecznego, ale także i gospodarczego, w końcu osoba z niepełnosprawnością to nie tylko konsument ale także przedsiębiorca.  W Unii Europejskiej żyje ponad 80 mln osób dotkniętych różnymi formami niepełnosprawności. Ich liczba jest coraz większa, co wynika ze starzenia się społeczeństwa[3] ale także industrializacji życia. Według różnych źródeł w Polsce żyje od 3 do 6 mln osób z różnymi niepełnosprawnościami. W rzeczywistości osób z niepełnosprawnością może być dużo więcej, tj. nawet od 4 do 7 mln.[4]  Jak wynika z przygotowanej do projektu ustawy o dostępności niektórych produktów i usług, oceny skutków regulacji, w Polsce mamy 4,7 mln osób z niepełnosprawnościami (gdzie niepełnosprawność potwierdzona jest prawnie), 7,7 mln osób niepełnosprawnych biologicznie (osoba niepełnosprawna biologicznie nie musi posiadać potwierdzenia prawnego o swojej niepełnosprawności np. w postaci orzeczenia), 9,7 mln osób starszych (stosownie do uregulowań ustawy z dnia 11 września 2015 r. o osobach starszych za osoby starsze przyjęto osoby w wieku 60 lat i więcej).

Powyższe wskazuje, iż polskie społeczeństwo mierzy się już i w przyszłości mierzyć się będzie z kwestiami zapewnienia dostępności w kontekście rosnącej liczby osób ze szczególnymi potrzebami, w tym w szczególności osób z niepełnosprawnością.  Chociaż więc średnio już co najmniej co 5-ty Polak to osoba z niepełnosprawnością, to niepełnosprawność nadal jest złożonym problemem społecznym, różnie odbieranym i różnie ocenianym przez społeczeństwo. Z całą pewnością należy jednak zgodzić się z tym, że działania podejmowane z myślą o osobach niepełnosprawnych są i pozostaną wartością, która przekłada się nie tylko na konkretne, wymierne korzyści odnoszone przez osoby należące do tej grupy, lecz także służy doskonaleniu zapatrywań społecznych i prospołecznych całego społeczeństwa.[5] W kontekście powyższego nie sposób więc nie zgodzić się z tezą, iż kiedy projektujemy z myślą o niepełnosprawności korzyści odnoszą wszyscy.[6] Jak stwierdził bowiem Sofokles: „Niczym to państwo co jednemu służy”.

Przestrzeń dla wszystkich

Koncepcja projektowania uniwersalnego przestrzeni, dóbr czy usług powstała w związku z myślą o osobach niepełnosprawnych. Koncepcja ta charakteryzująca się chociażby prostotą i intuicyjnością, aby sposób korzystania z rozwiązań był łatwy do zrozumienia dla każdej osoby, niezależny od doświadczeń, wieku, wiedzy znajomości języka czy stopni koncentracji (np. obrazkowe instrukcje) lub charakteryzująca się równym dostępem (rozwiązanie powinno być użyteczne i atrakcyjne dla ludzi o różnych możliwościach fizycznych) służy całemu społeczeństwu np.: oprócz osób z niepełnosprawnością, kobietom w ciąży, rodzicom z małymi dziećmi, z wózkami, osobom starszym z różnymi ograniczeniami, osobom z chwilową niedyspozycją (np. po lekach, złamaniu nogi), a nawet turystom z bagażem (duże, ciężkie walizki na kółkach).[7] Według definicji sformułowanej przez WHO pojęcie niepełnosprawności jest bardzo szerokie[8]. Są to także właśnie osoby starsze powyżej 60 roku życia, osoby małoletnie poniżej 5 roku życia, osoby łatwo wpadające w panikę w wyniku np. pożaru lub alarmu, itp.  Dlatego projektowanie uniwersalne spełni potrzeby wszystkich użytkowników wymagających wsparcia. Odwołanie się do kwestii projektowania uniwersalnego zawiera w swojej treści Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r. ratyfikowana przez Polskę 6 września 2012 r.[9] zgodnie z którą „uniwersalne projektowanie” oznacza projektowanie produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania. Do definicji konwencyjnej odwołała się wprost w art. 2 pkt 4) ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami z dnia 19 lipca 2019 r.[10] 

Dyrektywa unijna

Do Konwencji ONZ wprost odwołuje się Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/882  z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług[11] np. w motywie (3) odnośnie definicji osoby z niepełnosprawnościami.

Dyrektywa, zwana Europejskim Aktem o Dostępności (ang. European Accessibility Act), wprowadziła wspólną unijną definicję wymogów w zakresie dostępności oraz ramy ich wdrażania dla niektórych produktów i usług na rynku wewnętrznym w całej Unii Europejskiej. Podstawowym celem Europejskiego Aktu o Dostępności jest bowiem usuwanie barier dla swobodnego przepływu dostępnych produktów i usług, które wynikają z niespójnego w Unii Europejskiej podejścia do dostępności oraz z rozbieżnych regulacji prawnych w poszczególnych państwach członkowskich. Dyrektywa 2019/882 jest pierwszą tak kompleksową i horyzontalną regulacją o dostępności w prawie unijnym ukierunkowaną na podmioty gospodarcze. Ponadto Europejski Akt o Dostępności ma przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu spowodowanemu niedostępnością produktów i usług, które uniemożliwiają samodzielne korzystanie z nich przez osoby z niepełnosprawnościami lub ograniczeniami funkcjonalnymi.[12]

Cele dyrektywy

Jako główne cele Dyrektywy 2019/882 można wskazać, iż ma ona na celu harmonizację wymogów dotyczących dostępności niektórych produktów i usług, tak aby zapewnić bezproblemowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego UE w drodze eliminowania i zapobiegania powstawaniu barier utrudniających swobodny przepływ, które mogą wynikać z rozbieżnych przepisów krajowych. Zgodnie z jej założeniami ma ona przynieść korzyści przedsiębiorstwom, osobom z niepełnosprawnościami i osobom starszym. Dzięki stosowaniu wymogów dostępności możliwe będzie doprecyzowanie zakresu obowiązującego w prawie Unii Europejskiej obowiązku dostępności, który ma szczególne znaczenie zwłaszcza w dziedzinie zamówień publicznych i funduszy strukturalnych. Projekt polskiej ustawy o dostępności niektórych produktów i usług stanowi natomiast implementację do naszego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług.

Idea dostępności jest uniwersalna, stąd potrzebne jest horyzontalne i szerokie włączenie jej do wszystkich polityk publicznych w Polsce. Wraz z rozwojem cyfryzacji niemal  wszystkich sfer życia, wzrasta popyt na dostępne produkty i usługi związane z branżą nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), które mocno rozwinęły się czasie pandemii Covid-19. Jednak powszechna cyfryzacja nie powinna być czynnikiem wykluczającym z życia społecznego osoby z niepełnosprawnościami oraz osoby mające niskie kompetencje cyfrowe (zwłaszcza osoby w wieku senioralnym). Osoby ze szczególnymi potrzebami jako konsumenci mają wiele praw, ale często nie wiedzą jak z nich korzystać.[13] Z uwagi na swoje ograniczenia, osoby te mają m.in. problemy informacyjno-komunikacyjne co przekłada się następnie na dostępność do danych towarów lub usług. Komunikacja i związana z nią nierozerwalnie dostępność jest zaś fundamentalną potrzebą każdego człowieka, bez względu na wiek, zasoby intelektualne czy środowisko w którym żyje człowiek. Komunikacja stanowi warunek sine qua non skutecznej i satysfakcjonującej interakcji z otoczeniem. Komunikacja porządkuje rzeczywistość, nadając jej sens i definiując, znosząc w ten sposób lęk przed nieznanym i niezrozumiałym. Sytuacja w której komunikacja nie przebiega w sposób prawidłowy generuje frustrację, podnosi poziom lęku, poczucie izolacji i wyobcowania, zniechęca do podejmowania prób wchodzenia w jakiekolwiek relacje w obawie przed niezrozumieniem.[14] Komunikacja z otoczeniem jest więc dla osób ze szczególnymi potrzebami fundamentalna w ramach zapewnienia im dostępności np. do niektórych produktów i usług.[15] Usuwanie barier i zapewnienie dostępności dla wszystkich obywateli, w tym przede wszystkich osób doświadczających trudności w mobilności czy percepcji, stanowi jedno z kluczowych zadań państwa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Tymczasem izolacja społeczna, wykluczenie i dyskryminacja osób niepełnosprawnych, osób starszych oraz innych grup, które ze względu na swoje cechy mają trwałe bądź czasowe obniżenie sprawności, pozostaje problemem polskiego społeczeństwa. Dzieje się tak pomimo podejmowanych od lat działań służących przełamywaniu barier pomiędzy niepełnosprawnymi a pełnosprawnymi obywatelami. Koniecznym staje się wiec systemowe regulowanie dostępności w ramach naszego porządku prawnego. W szczególności, że w Polsce nie przeprowadzono do tej pory kompleksowego badania dostępności produktów i usług oferowanych powszechnie przez podmioty prywatne.[16]

Polska ustawa

Wejście w życie ustawy o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami z dnia 19 lipca 2019 r.[17] było wiec pierwszym w Polsce rozwiązaniem o charakterze systemowym, określającym tak szeroko środki służące zapewnieniu różnych aspektów dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami oraz obowiązki podmiotów publicznych w tym zakresie. W stosunku do podmiotów gospodarczych nie wprowadzono do ww. ustawy takiego obowiązku jak dla podmiotów publicznych. Rozwiązanie takie zostało przyjęte celowo z uwagi na trwające wtedy na poziomie Parlamentu Europejskiego prace nad dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (European Accessibility Act/Europejski Akt o Dostępności), która została przyjęta ostatecznie  w czerwcu 2019 r. Przyjęta przez Parlament Europejski Dyrektywa 2019/882 stała się pierwszym aktem w prawie unijnym o tak szerokiej regulacji, który ma zagwarantować, że podmioty gospodarcze oraz władze publiczne będą zobowiązane do stosowania wspólnych zasad dostępności, gwarantujących większą pewność obrotu gospodarczego.

W ramach transpozycji dyrektywy 2019/882 zaplanowano więc przyjęcie ustawy o dostępności niektórych produktów i usług. Projekt ustawy o dostępności niektórych produktów i usług stanowi jak już wspomniano implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług do naszego porządku prawnego. Implementacja obejmuje w całości obligatoryjne elementy dyrektywy. Projektowana ustawa z założenia ma w pełni zrealizować cele dyrektywy 2019/882 w obszarze obowiązywania prawa polskiego. Jednocześnie uwzględnia krajowy kontekst społeczno-ekonomiczny. W efekcie, dzięki możliwości zapewnienia pełniejszej i skuteczniejszej dostępności konsumenci skorzystają na szerszym dostępie do produktów i usług, co z kolei bezpośrednio przyczyni się do ułatwienia korzystania z wielu obszarów życia, takich jak edukacja, praca, mobilność, ochrona zdrowia, kultura – a w wielu przypadkach w ogóle pozwoli na dostęp do nich z poszanowaniem godności i równości. Projekt ustawy obejmuje wiec przepisy merytoryczne dotyczące planowanych rozwiązań w zakresie dostępności określonych produktów i usług, w tym wprowadza nowe obowiązki dla podmiotów gospodarczych w zakresie zapewnienia dostępności oferowanych produktów i świadczonych usług oraz system nadzoru, który ma zapewnić kontrolę spełniania przez produkty i usługi wymogów dostępności.

Projekt ustawy obejmuje przepisy merytoryczne dotyczące planowanych rozwiązań w zakresie dostępności określonych produktów i usług, zawarte w dziewięciu rozdziałach. Rozdział pierwszy projektu ustawy zawiera przepisy ogólne. Rozdział drugi projektu ustawy reguluje natomiast wymogi dostępności. Opisano w nim ogólne, wspólne wymogi dla produktów oraz odrębnie ogólne, wspólne wymogi dla usług. Wyszczególniono również specyficzne wymogi dla poszczególnych produktów i usług. Wymogi dostępności odnoszą się m.in. do właściwości i treści przekazywanych informacji, funkcji interfejsu produktów oraz elementów usług, kompatybilności z urządzeniami wspomagającymi. Jeżeli spełnienie określonego wymogu dostępności produktu albo usługi jest niemożliwe albo utrudnione, projekt przewiduje, że w celu zapewnienia dostępności stosuje się kryteria funkcjonalne. W rozdziale trzecim uregulowano natomiast obowiązki podmiotów gospodarczych związane z wymogami dostępności. Opisano wymogi w odniesieniu do produktów i odrębnie w odniesieniu do usług. W przypadku produktów projekt ustawy określa zasady związane m.in. z wewnętrzną kontrolą produkcji, w tym właściwego sporządzania dokumentacji technicznej, oznakowania CE, deklaracji zgodności produktów. Odrębne przepisy stanowią o specyficznych obowiązkach poszczególnych uczestników łańcucha dostaw i dystrybucji (producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów, dystrybutorów). Jako kolejny, Rozdział czwarty zawiera przepisy o dochodzeniu praw przez konsumentów i inne uprawnione podmioty. Zgodnie z projektem ustawy podmioty gospodarcze są obowiązane do wprowadzenia i stosowania procedur rozpatrywania reklamacji konsumentów dotyczących praw i obowiązków wynikających z ustawy. Niezależnie od postępowania reklamacyjnego, każdy będzie mógł zgłosić odpowiedniemu organowi nadzoru rynku zawiadomienie o niespełnianiu przez produkt albo usługę wymogu dostępności. Rozdział piąty opisuje natomiast system nadzoru i kontroli rynku w zakresie zapewniania spełniania wymogów dostępności produktów i usług. W przepisach ogólnych tego rozdziału wskazane są poszczególne organy nadzoru rynku z przypisanymi tym organom rolami w systemie nadzoru rynku. W Rozdziale szóstym opisano system związany z nakładaniem na podmioty gospodarcze kar pieniężnych za nieprzestrzeganie wymogów dostępności. Opisano okoliczności, które są podstawą nałożenia kary, a także sposób naliczania kar. Rozdział siódmy zawiera przepisy zmieniające, natomiast Rozdział ósmy obejmuje przepisy przejściowe i dostosowujące. Przepis końcowy w rozdziale dziewiątym określa termin wejścia w życie ustawy. Obowiązki nałożone w ramach nowej regulacji mają zacząć być stosowane od dnia 28 czerwca 2025 r. Projekt ustawy przewiduje także dla niektórych rodzajów produktów i usług dłuższe okresy przejściowe.[18]

Jak wspomniano już wyżej, ustawa o dostępności niektórych produktów i usług nakłada określone obowiązki na konkretne podmioty. Zgodnie z art. 2 projektu zapewnianie spełniania wymogów dostępności produktów jest obowiązkiem: producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów oraz  dystrybutorów.[19] Zapewnianie spełniania wymogów dostępności usług jest zaś obowiązkiem usługodawców. Wynika więc z tego, iż zobowiązanymi na mocy projektu ustawy są podmioty gospodarcze uczestniczące w łańcuchu dostaw i dystrybucji, jak również podmioty gospodarcze świadczące usługi. Regulacje ustawowe nie będą jednak dotyczyć mikroprzedsiębiorców.[20]

W art. 3 projektu ustawy wskazane zostały produkty i usługi, które są objęte przedmiotową regulacją. Przepis powyższy wprowadza nowe obowiązki  dla wskazanych w art. 2 podmiotów gospodarczych w zakresie zwiększenia dostępności oferowanych przez nich produktów i świadczonych usług. I tak zgodnie z art. 3 ust 1 przepisy ustawy stosuje się do następujących produktów:

• systemów sprzętu komputerowego ogólnego przeznaczenia i ich systemów operacyjnych,
• terminali samoobsługowych: płatniczych; przeznaczonych do świadczenia usług objętych ustawą: bankomatów, automatów biletowych, urządzeń do odprawy samoobsługowej,  interaktywnych terminali samoobsługowych przeznaczonych do udzielania informacji, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego,
• konsumenckich urządzeń końcowych z interaktywnymi zdolnościami obliczeniowymi wykorzystywanych w ramach świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz usług dostępu do audiowizualnych usług medialnych,
• czytników książek elektronicznych.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust 2 przedmiotowego projektu ustawy przepisy ustawy stosuje się do następujących usług świadczonych na rzecz konsumentów:

• telekomunikacyjnych, z wyjątkiem usług transmisji wykorzystywanych do świadczenia usług komunikacji maszyna–maszyna,
• dostępu do audiowizualnych usług medialnych,
• pasażerskiego transportu drogowego, lotniczego, wodnego oraz kolejowego w zakresie: stron internetowych; usług opartych na urządzeniach mobilnych, w tym aplikacji mobilnych; biletów elektronicznych i usług elektronicznych systemów sprzedaży biletów; dostarczania informacji związanych z tą usługą, w tym informacji o podróży w czasie rzeczywistym, przy czym, w odniesieniu do ekranów informacyjnych, wyłącznie do interaktywnych ekranów znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej; interaktywnych terminali samoobsługowych przeznaczonych do udzielania informacji znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego,
• bankowości detalicznej,
• rozpowszechniania książek elektronicznych,
• handlu elektronicznego.

Rygorom ustawy nie podlegają natomiast zgodnie z art. 4 następujące kwestie:

• usługi świadczone przez mikroprzedsiębiorców;
• strony internetowe i aplikacje mobilne w zakresie: map oraz map interaktywnych, w tym geoportali, pod warunkiem, że w przypadku map interaktywnych i geoportali przeznaczonych do zastosowań nawigacyjnych dane teleadresowe i położenie geograficzne są prezentowane w sposób dostępny cyfrowo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych; treści, które nie zostały wytworzone przez dany podmiot gospodarczy lub przez niego nabyte, nie są przez niego finansowane ani nie znajdują się pod jego kontrolą.

Ustawy nie stosuje się także, do usług komunikacji miejskiej oraz do metropolitalnych, gminnych, powiatowych, powiatowo-gminnych i wojewódzkich przewozów pasażerskich, z wyjątkiem interaktywnych terminali samoobsługowych przeznaczonych do udzielania informacji znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego.

Wymienione wyżej  produkty i usługi (przy uwzględnieniu wyłączeń) muszą spełniać wymogi dostępności określone przez ustawę. Zgodnie zaś z art. 5 pkt 3) projektu ustawy jako dostępność należy rozumieć właściwość produktu albo usługi, albo przestrzeni lub ich elementu, umożliwiająca korzystanie z nich zgodnie z ich przeznaczeniem przez osoby ze szczególnymi potrzebami na zasadzie równości z innymi użytkownikami, będąca wynikiem zastosowania projektowania uniwersalnego lub racjonalnych usprawnień, o których mowa w art. 2 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., lub korzystania z powszechnie dostępnych narzędzi wspomagających.

Jak wygląda ustawowe spełnienie wymogów dostępności produktów i usług dla osób z niepełnosprawnością regulują to już przepisy wspomnianego powyżej Rozdziału 2 projektu ustawy. Zgodnie z tym co zostało wspomniane powyżej, w rozdziale tym opisano ogólne, wspólne wymogi dla produktów oraz odrębnie ogólne, wspólne wymogi dla usług. Wyszczególniono również specyficzne wymogi dla poszczególnych produktów i usług. Wymogi dostępności odnoszą się m.in. do właściwości i treści przekazywanych informacji, funkcji interfejsu produktów oraz elementów usług, kompatybilności z urządzeniami wspomagającymi. Jeżeli spełnienie określonego wymogu dostępności produktu albo usługi jest niemożliwe albo utrudnione, projekt przewiduje, że w celu zapewnienia dostępności stosuje się kryteria funkcjonalne.

dr Michał Urban – radca prawny, absolwent KUL w Lublinie, prowadzi kancelarię radcowska specjalizującą się m.in. w prawie danych osobowych, prawie pracy i prawie rodzinnym, od kilkunastu lat zajmuje się tematyką niepełnosprawności w różnych obszarach życia, prowadzi m.in. szkolenia z dostępności, obsługi klienta będącego osobą z niepełnosprawnością, szkolenia dla koordynatorów ds. dostępności, a także szkolenia z dostępności komunikacyjnej dla Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury w zakresie dostępności komunikacyjnej

[1] P. Majka, M. Rydzewska, I. Wielba, Zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Aspekty prawne i podatkowe, Warszawa 2018, s. 17.

[2] Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE.L. Nr 151, str. 70).   

[3] Streszczenie dyrektywy 2019/882

[4] Źródło

[5] Tak S. Woronowicz. Niepełnosprawność – wybrane zagadnienia społeczne i prawne, Biuro Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu. Warszawa 2014, s.3.

[6] Stwierdzenie pochodzi z jednego z postów na Forum Koordynatorów i Koordynatorek Dostępności  

[7] Por. O projektowaniu uniwersalnym szerzej: K. Kowalski, Włącznik. Projektowanie bez barier 

[8] World Health Organization’s International Classification of Functioning, Disability and Health, 2000.  

[9] Dz.U. z 2012, poz. 1169 z późn. zm.

[10] tj. Dz.U. z 2020 r., poz. 1062 z późn. zm.

[11] Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE.L. Nr 151, str. 70).   

[12] Zob. także motyw (1), (3), (4) Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług

[13] Źródło

[14] A. Buchholz, Komunikacja z osobą z niepełnosprawnością. Alternatywne metody komunikacji [w:] Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w postępowaniach sądowych i przed innymi organami. Poradnik praktyczny. Warszawa 2015, s. 145.

[15] Źródło

[16] Uzasadnienie projektu ustawy, s. 6.

[17] tj. Dz.U. z 2020 r., poz. 1062 z późn. zm.

[18] Szerzej w: Uzasadnienie do projektu ustawy, Ocena skutków regulacji  

[19] Projekt ustawy zawiera w tym zakresie odpowiednie definicje zawarte w art. 5.

[20] Zgodnie z art. 4 pkt 1 projektu ustawy Przepisów ustawy nie stosuje się do usług świadczonych przez mikroprzedsiębiorców.