Elementy Dyrektywy Drugiej Szansy w polskim porządku prawnym – Uproszczone Postępowanie Restrukturyzacyjne (UPR) – od 01 grudnia 2021 r. już na stałe jako Postępowanie o Zatwierdzenie Układu (PZU)

Stan prawny: 19.11.2021 r.

Choć od 30 lat trwa w zasadzie nieznany w naszej historii boom gospodarczy to jednak wciąż wielu przedsiębiorców i tych mniejszych jak i większych poniesie biznesową porażkę. Warto jednak pamiętać, że niepowodzenie przedsięwzięcia finansowego wcale nie musi oznaczać winy i błędu jego pomysłodawców. Co więcej, przedsiębiorca, który musiał zamknąć już jedną swoją firmę nierzadko jest lepszym przedsiębiorcą w przyszłości. Posiada tak ważne dla tej ścieżki życiowej doświadczenie i wiedzę, które znacznie zwiększają jego szanse na sukces w przyszłości. Takie właśnie założenia były podstawą do przyjęcia na poziomie Unii Europejskiej tzw. unijnej Dyrektywy Drugiej Szansy. Czyli aktu prawnego, który nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia rozwiązań ułatwiających lub w ogóle umożliwiających przedsiębiorcom europejskim restrukturyzację i ocalenie biznesu. Lub też jeżeli sprawy zaszły za daleko ponowne rozpoczęcie działalności ale już bez balastu długów – czyli właśnie tytułową „drugą szansę”.

Dyrektywa unijna została uchwalona 20.06.2019 r. i wyznaczyła czas na implementacje jej rozwiązań do porządku krajowego do 17.07.2021 r. z możliwością wydłużenia tego terminu do 17.07.2022 r. Rząd polski skorzystał z możliwości wydłużenia tego terminu i pełnej implementacji dyrektywy drugiej szansy możemy się spodziewać dopiero w lipcu 2022 roku. Co jednak istotne, polskie prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe już teraz jest dość nowoczesne i ucieleśnia wiele z założeń planowanych rozwiązań unijnych. Dlatego w niniejszym artykule pokrótce przedstawiamy najważniejsze elementy uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Instytucji prawa restrukturyzacyjnego wprowadzonej na czas epidemii COVID, która zyskała takie uznanie przedsiębiorców, że od 01 grudnia 2021 r. zostanie na stałe w polskim porządku prawnym jako postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU).

Dyrektywa Drugiej Szansy, jak też większość dyrektyw UE, zapewnia dużą swobodę w formułowaniu konkretnych mechanizmów i rozwiązań. Państwa członkowskie same mają wybrać i implementować rozwiązania, które będą z nią zgodne. Zatem nie można oczekiwać jednej, nowej ustawy regulującej restrukturyzację i upadłość. Obecnie, przepisy dotyczące „drugiej szansy”, znajdziemy w dwóch ustawach:

- Prawo restrukturyzacyjne (ustawa z dn. 15.05.2015 r.)

- Prawo upadłościowe (ustawa z dn. 28.02.2003 r.)

Dyrektywa drugiej szansy kładzie nacisk na trzy główne filary, zgodne ze starą medyczną zasadą, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć, które prawodawca powinien zapewnić przedsiębiorcom w swoim kraju:

• elementy wczesnego ostrzegania – czyli narzędzia prawne i biznesowe, które pozwalają na szybkie wykrycie problemów finansowych, zdiagnozowanie ich przyczyny i możliwość podjęcia działań naprawczych. Obecnie brak prawnych uregulowań w tym zakresie. Aczkolwiek warto wiedzieć, że przedsiębiorcy mogą korzystać już z programów pomocowych organizacji takich jak PARP. Docelowo jednak powinny jeszcze powstać inne narzędzia jak np.: portal ogólnodostępny z cyfrowymi narzędziami do diagnozowania trudnej sytuacji finansowej, punkty doradcze, zachęty dla specjalistów jak np.: biur rachunkowych. Instrumenty dla jednostek publicznych jak ZUS i US do zgłaszania konieczności podjęcia działań restrukturyzacyjnych itp.
• restrukturyzacja zapobiegawcza – czyli taki zestaw narzędzi prawnych aby przedsiębiorca, który ma problemy finansowe zachował kontrolę nad przedsiębiorstwem ale przy tym zyskał ochronę przed wierzycielami i miał czas na wdrożenie działań naprawczych. Idee tego postępowania najlepiej uwzględnia występujące w polskim prawie uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, które od 01 grudnia 2021 r. będzie występowało pod nazwą postępowania o zatwierdzenie układu o czym szerzej w dalszej części artykułu.
• umorzenie długów – mechanizm „drugiej szansy” – czyli jeżeli sytuacja przedsiębiorcy stanie się już tak zła, że jest konieczna likwidacja. Przedsiębiorca powinien mieć możliwość jej likwidacji w kontrolowany sposób i założenia w przyszłości bez zbędnej zwłoki być może nowej działalności ale już bez bagażu długów i zobowiązań. Na tym polu przedsiębiorcy mogą znaleźć pewne rozwiązania w upadłości konsumenckiej lub przygotowanej upadłości tzw. postępowaniu „pre-pack”.

UPR – Uproszczone Postępowanie Restrukturyzacyjne (od 01.12.2021 r. zreformowane Postępowanie o zatwierdzenie układu)

Kiedy kraj pogrążał się w kolejnych ograniczeniach z powodu pandemii, w dn. 24.06.2020 r. aby spróbować stworzyć „parasol ochronny” nad przedsiębiorcami w trudnej sytuacji finansowej weszły w życie przepisy wprowadzające UPR do polskiego porządku prawnego. Uproszczona restrukturyzacja stanowi hybrydę rozwiązań przewidzianych w innych postępowaniach restrukturyzacyjnych, które umożliwiają dłużnikowi zawarcie układu z wierzycielami przy zapewnieniu szerokiej ochrony przed egzekucją i wypowiedzeniem kluczowych umów. Ważną cechą tego postępowania jest, że w przeważającej części (a w całości na początkowym etapie) ma charakter pozasądowy.

Zatem, do najważniejszych elementów uproszczonej restrukturyzacji należą:

• Postępowanie jest otwierane automatycznie (bez udziału sądu). Innymi słowy każdy przedsiębiorca może zyskać ochronę przed wierzycielami na czas min. 4 miesięcy i nie potrzebuje na to zgody sądu lub innej instytucji,
• W pierwszej kolejności podmiot, który chce skorzystać z tej drogi restrukturyzacji jest zobowiązany do zawarcia umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który będzie realizował funkcję nadzorcy układu. W zakres umowy z doradcą restrukturyzacyjnym wchodzi przede wszystkim przygotowanie propozycji układowych, przeprowadzenie samodzielnego zbierania głosów oraz złożenie wniosku o zatwierdzenie układu.
• Z perspektywy dłużników zaletą uproszczonej restrukturyzacji jest przede wszystkim dalekosiężna i pełna ochrona przed egzekucją sądową ze strony zarówno wierzycieli niezabezpieczonych, jak i zabezpieczonych na majątku dłużnika. W okresie od dnia dokonania obwieszczenia o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, aż do dnia jego zakończenia lub umorzenia dotychczasowe postępowania egzekucyjne zostają zawieszone z mocy prawa, a nowe nie mogą być wszczęte przeciwko dłużnikowi. Innymi słowy, sama publikacja ogłoszenia (czyli wszczęcie postępowania) daje nam już ochronę przed komornikami i wszelkimi innymi windykatorami.
• Dodatkowo w okresie uproszczonej restrukturyzacji obowiązuje zakaz wypowiadania, bez zezwolenia nadzorcy układu, kluczowych umów zawartych z dłużnikiem, w tym najmu, dzierżawy, leasingu czy kredytu itp..

Tym samym, przedsiębiorca, który popadł w trudną sytuację finansową przez co najmniej 4 miesiące (albowiem tyle UPR może trwać) zyskuje pełną ochronę przed wierzycielami jak też swoimi kontrahentami, którzy chcieliby wypowiedzieć mu umowę.

Kluczowym i zarazem końcowym etapem postępowania jest głosowanie nad układem – jedyna możliwość niejako wydłużenia postępowania i zyskania ochrony na dalszy czas – trwania układu.

W ramach uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego głosowanie nad układem może się odbyć na dwa sposoby:

1) dłużnik może zbierać głosy na piśmie przedstawiając wierzycielom karty do głosowania (głosowanie w trybie samodzielnego zbierania głosów);

2) nadzorca układu może wyznaczyć termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem (głosowanie na zgromadzeniu wierzycieli).

Wskazane sposoby głosowania nad układem, mogą być stosowane równolegle niezależne od siebie. Głosy zebrane w ramach samodzielnego zbierania głosów mogą zostać zaliczone podczas głosowania na zgromadzeniu wierzycieli. Układ w trybie samodzielnego zbierania głosów jest przyjęty, jeżeli za jego przyjęciem wypowie się większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem, mających łącznie co najmniej ²/₃ sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Natomiast w przypadku głosowania na zgromadzeniu wierzycieli układ zostaje przyjęty, jeżeli wypowie się za nim większość głosujących wierzycieli, którzy oddali ważny głos, mających łącznie co najmniej połowę sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Jeżeli układ zostanie przegłosowany okres ochrony trwa, a przedsiębiorca w tarapatach zyskuje tak ważny czas na wdrożenie działań naprawczych i wyprowadzenie firmy z tarapatów.

Mimo pewnych wad tej instytucji jak: krótki czas ochrony (4 miesiące), trudności w negocjowaniu układu z wierzycielami itp. UPR spotkało się z pozytywnym przyjęciem ze strony przedsiębiorców. Tylko w tym roku skorzystało z niego ok. 1 400 przedsiębiorców. Pierwotnie instytucja ta zostały wprowadzona przez tzw. przepisy COVID-owe i miała obowiązywać jedynie do 30 czerwca 2021 r. Jednak następnie wydłużono ten czas do 30 listopada 2021 r. A już od 01 grudnia 2021 r. wchodzą życie przepisy wprowadzające uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne na stałe. Od tego terminu wszystkie najważniejsze elementy ochrony przedstawione powyżej zostaną ujęte w Postępowaniu o Zatwierdzeniu Układu, ujętym w ustawie Prawo Restrukturyzacyjne.

Do nowej instytucji wprowadzono kilka modyfikacji. Niektóre z nich jak uprawnienie do składania skargi na doradcę restrukturyzacyjnego, który odmówił dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego (czyli de facto wszczęcia postępowania) wydają się być niepotrzebne i zapewne pozostaną martwe. Przedsiębiorca, jeżeli doradca restrukturyzacyjny odmówi wszczęcia postępowania, zapewne zwróci się do innego doradcy i nie będzie tracił pieniędzy czy czasu na wdawanie się w spór sądowy w tym zakresie.

Niektóre zmiany należy ocenić jednak pozytywnie. Od 1 grudnia 2021 r. ogłoszenia o wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego nie będą publikowane w anachronicznym Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG) a w nowo utworzonym Krajowym Rejestrze Zadłużonych – portalu internetowym, który ma być jawny, powszechny i bezpłatny. I ma zawierać informacje co do dłużników, postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych. Ma on być dość zbliżony do Krajowego Rejestru Sądowego, choć oczywiście będzie zawierał inne informacje i dane.

W odróżnieniu od UPR w ramach PZU dłużnik prowadzący postępowanie nie będzie miał zakazu spłaty długów, które by chciał objąć układem. Dzięki temu będzie mógł np.: spłacić mniejszych wierzycieli aby łatwiej doprowadzić do przegłosowania układu co może pozwolić na kończenie większej liczby postępowań zatwierdzeniem układu. Jednak zdecydowana większość elementów znanych nam z uproszczonego postepowania restrukturyzacyjnego pozostanie bez zmian. Miejmy nadzieję, iż czas pokażę, że kierunek tych zmian jest słuszny a prawo polskie będzie coraz lepiej urzeczywistniało założenia Dyrektywy Drugiej Szansy.

Autor:

Radca Prawny, Doradca Restrukturyzacyjny

Jakub Świerczyński

www.wgpr.pl