Pomiń nawigację

17 listopada 2021

Brak konfliktu interesu i niekaralności w zamówieniach publicznych

Udostępnij

Zasada bezstronności i obiektywizmu, jako jedna z naczelnych zasad w zamówieniach publicznych, została wyrażona w art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1129, z 2020 r. poz. 288, 2320, z 2021 r. poz. 1598) – dalej P.z.p.

Wspomniany art. 17 ust. 3 P.z.p. stanowi, że czynności związane z przygotowaniem oraz przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia wykonują osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm. Innymi słowy ustawodawca wymaga
od zamawiającego, aby osoby zaangażowane w postępowanie o udzielenie zamówienia zapewniały bezstronność i obiektywizm zarówno w przygotowaniu, jak i w trakcie prowadzonego postępowania. Określenia „bezstronność” i „obiektywizm” należy podać za M. Stachowiak, która wskazuje, że „Obiektywizm oznacza „stosunek do czegoś lub kogoś wolny od uprzedzeń i niezależny od opinii innych ludzi, bezstronność” (Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 2, K–O, red. S. Dubisz, Warszawa 2003, s. 1053). Obiektywizm wiąże się zatem z przedstawianiem bądź ocenianiem czegoś w sposób zgodny ze stanem faktycznym, niezależnie od własnych opinii, uczuć i interesów. Z kolei bezstronność należy rozumieć jako brak stronniczości, uprzedzenia lub faworyzowania”. (M. Stachowiak [w:] W. Dzierżanowski, Ł. Jaźwiński, J. Jerzykowski, M. Kittel, M. Stachowiak, Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2021, art. 17).

Umocowanie zasady bezstronności i obiektywizmu

Wprowadzenie przez krajowego ustawodawcę do systemu prawa zamówień publicznych zasady bezstronności i obiektywizmu ma swoje źródło w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE. Zgodnie z artykułem 24 państwa członkowskie zapewniają podjęcie przez instytucje zamawiające odpowiednich środków, by skutecznie zapobiegać konfliktom interesów, a także rozpoznawać i likwidować je, gdy powstają w związku z prowadzeniem postępowań o udzielenie zamówień, by nie dopuścić do ewentualnego zakłócenia konkurencji i zapewnić równe traktowanie wszystkich wykonawców. Pojęcie konfliktu interesów obejmuje co najmniej każdą sytuację, w której członkowie personelu instytucji zamawiającej lub dostawcy usług w zakresie obsługi zamówień działającego w imieniu instytucji zamawiającej biorący udział w prowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia lub mogący wpłynąć na wynik tego postępowania mają, bezpośrednio lub pośrednio, interes finansowy, ekonomiczny lub inny interes osobisty, który postrzegać można jako zagrażający ich bezstronności i niezależności w związku
z postępowaniem o udzielenie zamówienia.

Osobami wykonującymi czynności związane z przygotowaniem oraz przeprowadzeniem postępowania są osoby występujące po stronie zamawiającego. W pierwszej kolejności będą to pracownicy zamawiającego, zatrudnieni przez niego na podstawie umowy o pracę. Niemniej ustawodawca w art. 17 ust. 3 P.z.p. nie odnosi się wprost do pracowników, a ogólnie do bliżej nieokreślonej grupy osób wykonujących czynności wskazane w tymże przepisie. W związku z powyższym osobami zaangażowanymi przez zamawiającego do wykonywania czynności związanych z przygotowaniem lub prowadzeniem postępowania przetargowego będą także osoby działające na podstawie umowy zlecenia, o dzieło, agencyjnej lub innej umowy, w tym eksperci zaproszeni do udziału w pracach komisji przetargowej, a także inne podmioty mające wpływ na przebieg oraz wynik postępowania.

Zwrócić należy uwagę, iż powyższy przepis odnosi się nie tylko do zasady bezstronności i obiektywizmu, ale także do pojęcia konfliktu interesów. Na gruncie polskiego systemu prawa zamówień publicznych kwestie dotyczące konfliktu interesów reguluje art. 56 P.z.p. Przepis ten należy uznać, za przepis realizujący i wykonujący zasadę bezstronności i obiektywizmu ustanowioną w art. 17 ust. 3 P.z.p. w praktyce. Art. 56 ust. 1 P.z.p. wskazuje, że kierownik zamawiającego, członek komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia po stronie zamawiającego lub osoby mogące wpłynąć na wynik tego postępowania lub osoby udzielające zamówienia podlegają wyłączeniu z dokonywania tych czynności, jeżeli po ich stronie występuje konflikt interesów.

Kiedy dochodzi do konfliktu interesów?

W P.z.p. określono katalog zamknięty okoliczności, z których wynika, że konflikt interesów występuje wówczas, gdy wymienione w art. 56 ust. 1 P.z.p. osoby:

- ubiegają się o udzielenie tego zamówienia,

- pozostają w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia, lub są związane z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli albo pozostają
we wspólnym pożyciu z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia,

- w okresie 3 lat przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia pozostawały w stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą, otrzymywały od wykonawcy wynagrodzenie
z innego tytułu lub były członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia;

- pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że istnieje uzasadniona wątpliwość co do ich bezstronności lub niezależności w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia z uwagi na posiadanie bezpośredniego lub pośredniego interesu finansowego, ekonomicznego lub osobistego w określonym rozstrzygnięciu tego postępowania.

Ponadto wskazać należy, że kierownik zamawiającego, członek komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia po stronie zamawiającego lub osoby mogące wpłynąć na wynik tego postępowania lub osoby udzielające zamówienia podlegają również wyłączeniu z dokonywania tych czynności, jeżeli zostały prawomocnie skazane za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, o którym mowa w art. 228-230a, art. 270, art. 276, art. 286, art. 287, art. 296, art. 296a, art. 297, art. 303 lub art. 305 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, o ile nie nastąpiło zatarcie skazania (zob. art. 56 ust. 3 P.z.p.).

Oświadczenie

Weryfikacja nienaruszalności zasady bezstronności i obiektywizmu spoczywa na zamawiającym. W celu zbadania przesłanek wystąpienia konfliktu interesów lub podstaw wyłączenia, o którym mowa w art. 56 ust. 3 P.z.p., zgodnie z art. 56 ust. 4 P.z.p. osoby wskazane w art. 56 ust. 1 i 3 P.z.p. składają, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, oświadczenie w formie pisemnej o istnieniu albo braku istnienia okoliczności, o których mowa w art. 56 ust. 2 lub 3 P.z.p. W oparciu o art. 78 § 1 Kodeksu cywilnego wskazać należy, że do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Z uwagi na elektronizację zamówień publicznych, wskazać należy, że z oświadczeniem złożonym w formie pisemnej równoważne jest oświadczenie złożone w formie elektronicznej, co wynika wprost z art. 781 § 2 Kodeksu cywilnego. A to oznacza, że dla zachowania formy wskazanego w art. 56 ust. 4 P.z.p. oświadczenia woli, takie oświadczenie może być złożone w formie elektronicznej. Do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej, o czym stanowi art. 781 § 1 Kodeksu cywilnego, wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Kobieta i mężczyzna na budowie

Jednocześnie wskazać należy, na ciążący na kierowniku zamawiającego lub osobie, której powierzył on czynności w postępowaniu obowiązek uprzedzenia osoby składającej oświadczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Uprzedzenie musi nastąpić przed odebraniem oświadczenia. Złożenie oświadczenia niezgodnego z prawdą zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu karnego zagrożone jest karą pozbawienia wolności od
6 miesięcy do lat 8.

Istotnym zagadnieniem związanym ze składaniem oświadczenia, o którym mowa w art. 56 ust. 4 P.z.p. jest termin jego złożenia. Kwestie te zostały uregulowane kolejno w art. 56 ust. 5 i 6 P.z.p.

Termin złożenia przez osoby wymienione w art. 56 ust. 1 P.z.p. oświadczenia dotyczącego konfliktu interesów jest faktycznie uzależniony od wystąpienia bądź nie konfliktu interesów.
Oświadczenie o istnieniu konfliktu interesów, składa się niezwłocznie po powzięciu wiadomości o jego istnieniu, a oświadczenie o braku istnienia konfliktu interesu składa się nie później niż przed zakończeniem postępowania o udzielenie zamówienia. Innymi słowy treść składanego oświadczenia uzależniona jest od istnienia bądź nie konfliktu interesów. W związku z tym, przyjmuje się, że istnieje domniemanie od chwili wykonywania czynności związanych z przeprowadzaniem postępowania do momentu złożenia oświadczenia o występowaniu konfliktu interesów, że wobec osób występujących po stronie zamawiającego nie zachodzi żadna z okoliczności wymienionych w art. 56 ust. 2 P.z.p. Domniemanie to zostaje potwierdzone poprzez złożenie oświadczenia o braku istnienia konfliktu interesów, które składa się nie później niż przed zakończeniem postępowania o udzielenie zamówienia. Natomiast potencjalny moment ujawnienia się powstania konfliktu interesów z reguły następuje z chwilą otwarcia ofert bądź wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Jednakże na uwadze należy mieć fakt, że potencjalny konflikt interesów może pojawić się na znacznie wcześniejszym etapie postępowania. Zdarzeniem stanowiącym również moment ujawnienia się konfliktu interesów może być na przykład zwrócenie się wykonawcy do zamawiającego z wnioskiem o wyjaśnienie dokumentów zamówienia. Jeżeli zostanie stwierdzony konflikt interesów tj.  zaistnieją okoliczności wymienione w art. 56 ust. 2 P.z.p., to wyłączenie określonej osoby z podejmowania czynności w przetargu powinno nastąpić niezwłocznie np. po ustaleniu kręgu wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia i powzięciu wiadomości o istnieniu podstaw do wyłączenia się z postępowania.

Zwrócić należy uwagę, że kierownik zamawiającego może powierzyć wykonywanie zastrzeżonych dla siebie czynności innej osobie, jednocześnie nie uczestniczyć w tych czynnościach, ani nie podejmować decyzji związanych z prowadzonym postępowaniem. W takim wypadku nie będzie on zobowiązany do złożenia oświadczenia o istnieniu albo braku istnienia konfliktu interesów.

Ustawodawca w art. 56 P.z.p. odnosi się do osób mogących wpłynąć na wynik postępowania. Jednocześnie nie określa żadnego katalogu tych osób, przez co uznać należy, iż ma on charakter otwarty. Jednakże jak wskazuje Urząd Zamówień Publicznych „niemniej zawsze musi dotyczyć osób, które mają bezpośredni (dzięki działaniu własnemu) lub pośredni (dzięki możliwości wpłynięcia na decyzję innych) wpływ na wynik postępowania. Innymi słowy osoby mogące wpłynąć na wynik postępowania to osoby, których udział w procesie przeprowadzania danego postępowania albo pozycja służbowa w strukturze zamawiającego mają realne znaczenie dla procesu decyzyjnego w postępowaniu, a co za tym idzie wyłonienia wykonawcy zamówienia. Oceniając czy dana osoba może potencjalnie wpłynąć na wynik postępowania należy uwzględnić charakter i znaczenie wykonywanej przez nią czynności albo możliwość wpływania na decyzję o wyborze danego wykonawcy”. (zob. https://www.uzp.gov.pl/aktualnosci/katalog-osob-zobowiazanych-do-zlozenia-oswiadczen,-o-ktorych-mowa-w-art.-56-ust.-4-ustawy-prawo-zamowien-publicznych).

Wśród osób zobowiązanych do złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 56 ust. 4 P.z.p., są także osoby udzielające zamówienia publicznego. Przez osobę udzielającą zamówienia publicznego należy rozumieć osobę podpisującą umowę w sprawie zamówienia publicznego. Co ciekawe na etapie realizacji umowy, w przypadku, gdy miałoby dojść do jej zmiany, a zmiana wymagałaby zawarcia aneksu, osoba podpisująca aneks, nie jest już zobowiązana do złożenia oświadczenia, o których mowa w art. 56 ust. 4 Pzp, postępowanie o zamówienie publiczne kończy się m.in. z chwilą jego udzielenia, czyli podpisania umowy. W związku z tym, aneksowanie umowy nie stanowi już czynności w postępowaniu, jak również nie jest udzieleniem zamówienia publicznego.

Natomiast oświadczenie o braku lub istnieniu przesłanek wykluczenia, o których mowa  w art. 56 ust. 3 P.z.p., składa się przed rozpoczęciem wykonywania czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia. Nie ma potrzeby składania takiego oświadczenia, gdy doszło już do zatarcia skazania. Podkreślić należy, iż obowiązek złożenia oświadczenia, dotyczy tego samego kręgu osób występujących po stronie zamawiającego zobowiązanych do składania oświadczenia o istnieniu albo braku istnienia konfliktu interesów.

Zatarcie skazania

Kwestię zatarcia skazania reguluje Kodeks karny między innymi w art. 107. Zgodnie z § 1 tego przepisu w razie skazania na karę pozbawienia wolności lub karę 25 lat pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat. W razie skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Natomiast w przypadku skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

Sankcje

Istotną kwestią, którą należy poruszyć, są sankcje za naruszenie art. 56 ust. 4 i następne P.z.p. Zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niezłożenie przez kierownika zamawiającego, członka komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie po stronie zamawiającego, lub mogące mieć wpływ na wynik tego postępowania lub konkursu, oświadczenia o braku lub istnieniu okoliczności powodujących wyłączenie z tego postępowania lub konkursu. Ponadto naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania lub konkursu na podstawie przepisów
o zamówieniach publicznych.

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

- upomnienie,

- nagana,

- kara pieniężna (wymierza się w wysokości od 0,25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego - należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia)

- zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi (wymierza się na okres roku do 5 lat).

Ponadto, zgodnie z załącznikiem do Rozporządzenia Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie warunków obniżania wartości korekt finansowych oraz wydatków poniesionych nieprawidłowo związanych z udzielaniem zamówień, który zawiera stawki procentowe stosowane przy obniżaniu wartości korekt finansowych i pomniejszeń dla poszczególnych kategorii nieprawidłowości indywidualnych, ujawnienie konfliktu interesów wpływającego na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, co przekłada się na naruszenie następujących przepisów P.z.p.: art. 17 ust. 3, art. 52, art. 56 (tu: zmowa przetargowa, brak złożenia oświadczenia), art. 109 ust. 1 pkt 6, art. 332, art. 335 ust. 3, skutkuje nałożeniem korekty w stawce 100%. Powyższe dotyczy zamówień realizowanych ze środków publicznych w ramach projektów objętych współfinansowaniem.

Wyłączenie i wykluczenie

W przypadku, gdy w toku prowadzonego postępowania dojdzie do konfliktu interesów, osoby wykonujące w tym postępowaniu czynności, podlegają wyłączeniu z wykonywania czynności, a czynności już zrealizowane powtarza się. Nie dotyczy to czynności otwarcia ofert oraz innych czynności faktycznych, które nie mają wpływu na wynik postępowania.

Wskazać należy także, że w wyniku prawomocnego skazania wyklucza się nie tylko właściwą osobę ze strony zamawiającego, ale także wykonawcę, który został skazany prawomocnie za przestępstwa wymienione w art. 108 ust. 1 pkt 1 i 2 i art. 109 ust. 1 pkt 2 lit. a) i b)
i 3 (przesłanki fakultatywne wykluczenia) P.z.p. Zgodnie z art. 108 ust. 1 pkt 1 i 2 z postępowania wyklucza się wykonawcę, który będąc osobą fizyczną został skazany prawomocnie za przestępstwo:

- udziału w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o którym mowa w art. 258 Kodeksu karnego,

- handlu ludźmi, o którym mowa w art. 189a Kodeksu karnego,

- o którym mowa w art. 228-230a, art. 250a Kodeksu karnego lub w art. 46 lub art. 48 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie,

- finansowania przestępstwa o charakterze terrorystycznym, o którym mowa w art. 165a Kodeksu karnego, lub przestępstwo udaremniania lub utrudniania stwierdzenia przestępnego pochodzenia pieniędzy lub ukrywania ich pochodzenia, o którym mowa w art. 299 Kodeksu karnego,

- o charakterze terrorystycznym, o którym mowa w art. 115 § 20 Kodeksu karnego, lub mające na celu popełnienie tego przestępstwa,

- powierzenia wykonywania pracy małoletniemu cudzoziemcowi, o którym mowa w art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 769 oraz z 2020 r. poz. 2023),

- przeciwko obrotowi gospodarczemu, o których mowa w art. 296-307 Kodeksu karnego, przestępstwo oszustwa, o którym mowa w art. 286 Kodeksu karnego, przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, o których mowa w art. 270-277d Kodeksu karnego, lub przestępstwo skarbowe.

Z postępowania wyklucza się także wykonawcę, który został skazany prawomocnym wyrokiem za odpowiedni jak wyżej czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego.

Wyklucza się także wykonawcę, jeżeli urzędującego członka jego organu zarządzającego lub nadzorczego, wspólnika spółki w spółce jawnej lub partnerskiej albo komplementariusza w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej lub prokurenta prawomocnie skazano za któreś z tych przestępstw.

W przypadku postawienia przez zamawiającego fakultatywnych przesłanek wykluczenia, wyklucza się wykonawcę, który:

- będąc osobą fizyczną skazano prawomocnie za przestępstwo przeciwko środowisku,
o którym mowa w rozdziale XXII Kodeksu karnego lub za przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o którym mowa w rozdziale XXVIII Kodeksu karnego, lub za odpowiedni czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego,

- będąc osobą fizyczną prawomocnie ukaranego za wykroczenie przeciwko prawom pracownika lub wykroczenie przeciwko środowisku, jeżeli za jego popełnienie wymierzono karę aresztu, ograniczenia wolności lub karę grzywny.

Jeżeli urzędującego członka organu zarządzającego lub nadzorczego wykonawcy, wspólnika spółki w spółce jawnej lub partnerskiej albo komplementariusza w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej lub prokurenta prawomocnie skazano za przestępstwo lub ukarano za wykroczenie, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 2 lit. a lub b również się go wyklucza.

Niemniej ustawodawca nie przewiduje bezterminowego wykluczenia wykonawcy z brania udziału w postępowaniach przetargowych. W art. 111 P.z.p. określił okres wykluczenia wykonawcy z postępowania.

Wykluczenie wykonawcy następuje:

- w przypadkach, o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt 1 lit. a-g i pkt 2, na okres 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku potwierdzającego zaistnienie jednej z podstaw wykluczenia, chyba że w tym wyroku został określony inny okres wykluczenia;

- w przypadkach, o których mowa w:

  • 108 ust. 1 pkt 1 lit. h i pkt 2, gdy osoba, o której mowa w tych przepisach, została skazana za przestępstwo wymienione w art. 108 ust. 1 pkt 1 lit. h,
  • 109 ust. 1 pkt 2 i 3

na okres 3 lat od dnia uprawomocnienia się odpowiednio wyroku potwierdzającego zaistnienie jednej z podstaw wykluczenia, wydania ostatecznej decyzji lub zaistnienia zdarzenia będącego podstawą wykluczenia, chyba że w wyroku lub decyzji został określony inny okres wykluczenia;

- w przypadku, o którym mowa w art. 108 ust. 1 pkt 4, na okres, na jaki został prawomocnie orzeczony zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne;

- w przypadkach, o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt 5, art. 109 ust. 1 pkt 4, 5, 7 i 9, na okres 3 lat od zaistnienia zdarzenia będącego podstawą wykluczenia;

- w przypadku, o którym mowa w art. 109 ust. 1 pkt 8, na okres 2 lat od zaistnienia zdarzenia będącego podstawą wykluczenia;

- w przypadku, o którym mowa w art. 109 ust. 1 pkt 10, na okres roku od zaistnienia zdarzenia będącego podstawą wykluczenia;

- w przypadkach, o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt 6 i art. 109 ust. 1 pkt 6, w postępowaniu o udzielenie zamówienia, w którym zaistniało zdarzenie będące podstawą wykluczenia.

Łukasz Mackiewicz

radca prawny, partner zarządzający kancelarii Mackiewicz Parzych i Partnerzy – Radcowie Prawni. Pasjonat i praktyk zamówień publicznych. Występuje jako pełnomocnik wykonawców i zamawiających w postępowaniach przed sądami wszystkich instancji oraz Krajową Izbą Odwoławczą.

Przeczytaj więcej takich artykułów w strefie Wiedzy PARP

Artykuł pochodzi z Biuletynu Euro Info 8/2021

Zobacz więcej podobnych artykułów