Poszukiwany, poszukiwana...- sytuacja na rynku pracy w Polsce

Pandemia koronawirusa przyczyniała się do przewartościowania rynku pracy w wielu wymiarach. Zmieniły się np. formy zatrudnienia i świadczenia pracy, zapotrzebowanie na poszczególne zawody i kompetencje. To wszystko nałożyło się na już istniejące zjawiska od dawna zmieniające rynek pracy. Jak obecnie wygląda zapotrzebowanie na pracowników? Jakie nastroje panują wśród pracowników? Jakich ofert jest najwięcej? Jak pracownicy postrzegają swoją zawodową przyszłość?

W ujęciu ogólnym sytuacja na rynku pracy jest obecnie w miarę stabilna i nie poddała się kryzysowi w taki stopniu jak wielu przewidywało. Część ekspertów uważa wręcz, że pandemia koronawirusa nie tylko nie zakończyła rynku pracownika, ale poprzez rosnące zapotrzebowanie na niektóre specjalizacje, wręcz zaostrzyła walkę o talenty.

Nastroje na rynku pracy

Jak wynika z badania PwC "Upskilling Hopes & Fears 2021"  duża grupa pracowników w Polsce myśląc o zawodowej przyszłości jest pozytywnie nastawiona do zmian - są podekscytowani nowymi możliwościami (21%), a niektórzy nawet pewni, że odniosą sukces (16%). Globalnie grupa optymistów, którzy widzą przyszłość rynku pracy jedynie w świetlanych barwach, jest nawet znacznie większa i sięga połowy badanych. Według raportu „Rynek Zmiany Pracy 2021” prawie co drugi pracownik w Polsce jest zdania, że pomimo pandemii jego sytuacja zawodowa była stabilna i nie uległa zmianie – 45%. Natomiast z poprawy warunków zatrudnienia cieszy się aż co piąty uczestników badania.

Zmiana zatrudnienia

Dynamika w zmianie pracy po wybuchu pandemii koronawirusa pozostaje na poziomie porównywalnym do lat ubiegłych  np. 43% specjalistów i managerów zdecydowało się na zmianę zatrudnienia względem 44% w 2019 roku. W najtrudniejszej sytuacji znaleźli się dyrektorzy firm - tylko 11% z nich przyznało, że ich sytuacja zawodowa poprawiła się w ciągu ostatnich 12 miesięcy.

Przyglądając się zawodom, a nie stanowiskom nie trudno zauważyć, że rynek pracy w ostatnich kilkunastu miesiącach okazał się łaskawy dla osób pracujących w sektorze nowych technologii. Wyniki badania pokazują, że prawie 40% specjalistów z branży IT znajdowało nową posadę w zaledwie miesiąc od rozpoczęcia poszukiwań. Zupełnie inaczej kształtowała się sytuacja zawodowa wśród przedstawicieli doradztwa i konsultingu, wśród których aż 28% poszukiwało nowej pracy dłużej niż 6 miesięcy. Podobnie znacznie trudniej znaleźć było nowe zatrudnienie pracownikom PR.  

Trendy na rynku pracy

Wśród kluczowych trendów, które kształtują rynek pracy możemy zauważyć przede wszystkim dynamiczny rozwój nowych technologii i automatyzację oraz związane z nimi rosnące zapotrzebowanie na kompetencje cyfrowe, globalizację oraz zmiany demograficzne i coraz większe zróżnicowanie zespołów pod względem wieku, ale również dłuższy czas aktywności zawodowej oraz związana z tym konieczność dostosowania stanowisk pracy do potrzeb starzejących się społeczeństw.

Firmy coraz chętniej stawiają na elastyczne formy zatrudnienia i pracę w trybie home office, które bardziej odpowiadają czasom, w których funkcjonujemy oraz potrzebom artykułowanym przez pracowników, dla których coraz większe znaczenie ma równowaga między życiem prywatnym i zawodowym. W ramach badania PwC "Upskilling Hopes & Fears 2021" aż 77% respondentów zapytanych o idealny model pracy w przyszłości wskazało na model hybrydowy - łączący elementy pracy zdalnej z pracą w biurze lub u klienta.  14% badanych widziałoby swoją przyszłość w tradycyjnym modelu pracy. Co ciekawe  34% badanych zgadza się ze stwierdzeniem, że w przyszłości nie będzie tradycyjnego zatrudnienia. A aż 50% uważa, że stabilne, długoterminowe zatrudnienie będzie przywilejem jedynie nielicznych.

Polscy respondenci ww. badania są również dość optymistyczni jeżeli chodzi o inne trendy kształtujące rynek pracy. Większość z nas nie obawia się cyfryzacji i jest pewna swojej pozycji zawodowej. 57% aktywnych zawodowo Polaków uważa, że nowe technologie stwarzają pracownikom więcej możliwości niż zagrożeń. Jednocześnie 2/3 respondentów zauważa, że automatyzacja niesie co prawda pewne ryzyko dla niektórych miejsc pracy, jednak pytani o to, czy obawiają się negatywnego wpływu automatyzacji na ich własną karierę zawodową aż 45% badanych odpowiedziało przecząco. Bez większych obaw patrzymy również w kalendarz - `53% pracowników w Polsce twierdzi, że jest mało prawdopodobne, by w ciągu 5 najbliższych lat postęp technologiczny sprawił, że ich praca się zdezaktualizuje. Na świecie grupa pracowników tak śmiało patrzących w przyszłość jest dużo mniejsza i wynosi 39%. 52% w Polsce i 59% pracowników na świeci spodziewa się, że zmiany technologiczne pozytywnie wpłyną na perspektywę ich zatrudnienia w przyszłości.  

Brak obaw dotyczących rozwoju nowych technologii połączony jest z naszym dobrym samopoczuciem w zakresie posiadanych kompetencji cyfrowych. 62% polskich pracowników (58% na świecie) pozytywnie ocenia swoje kompetencje cyfrowe, przyznając, że w momencie wybuchu pandemii miała już wystarczające umiejętności w tym zakresie (26%) miała je opanowane w pewnym stopniu i w ciągu ostatniego roku je rozwinęła (36% badanych). Jednak prawie co piąty badany w Polsce (19%) jeszcze rok temu nie miał wystarczających umiejętności cyfrowych, a ich nauczenie się stanowiło dla niego duże wyzwanie. Polscy pracownicy wykazują dużą gotowość do zdobywania nowych kompetencji. Znacznie częściej niż pracownicy na świecie uczestniczymy w szkoleniach oferowanych przez pracodawców (42% vs. 30%) oraz darmowych kursach online (45% vs. 40%). Zmiany zachodzące na rynku pracy motywują pracowników do podnoszenia kwalifikacji i zwiększania swojej zawodowej atrakcyjności. Aż 86% polskich pracowników (w porównaniu do 76% na świecie) jest gotowa do ciągłego zdobywania nowych umiejętności, a nawet do przekwalifikowania, aby utrzymać się na rynku pracy. Niemal tyle samo osób przyznaje (85%), że zdobywa nowe umiejętności, by dostosowywać się do coraz bardziej cyfrowego świata. W ciągu ostatnich 12 miesięcy najwięcej pracowników nauczyło się nowych rzeczy poprzez wykonywanie swoich obowiązków w pracy (48%), a 45% uczestniczyło w darmowych kursach online. Warto wspomnieć, że jedynie 28% respondentów sfinansowało szkolenia dla siebie z własnych pieniędzy.  78% aktywnych zawodowo Polaków przyznaje, że ich obecny pracodawca zapewnia im możliwość zdobywania umiejętności cyfrowych. Zdaniem respondentów odpowiedzialność za podnoszenie kwalifikacji pracowników spoczywa jednakowo na samych pracownikach (76% odpowiedzi), jak i na pracodawcach (73%).

Poszukiwany, poszukiwana...

Monitorując sytuację na rynku pracy musimy przyjrzeć się także strukturze publikowanych ofert pracy. Z analizą ofert pracy zamieszczonych na 50 największych portalach rekrutacyjnych  możemy zapoznać się w raporcie „Rynek pracy w czasie COVID-19”.  Jak wynika z ww. badania po głębokim załamaniu w 2020 roku rynek pracy wrócił już do poziomu sprzed pandemii i od kilku miesięcy stale przybiera na sile. Opublikowane w lipcu 2021 roku 307,5 tys. ofert pracy to wynik nie tylko wyższy niż przed rokiem, ale nawet niż w lipcu 2019 roku, kiedy to opublikowano 303,8 tys. ofert pracy.

W największych miastach Polski w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców przypada średnio 13,4 ofert pracy (wobec 9,5 rok temu). W lipcu 2021 roku najwięcej ogłoszeń oferował Kraków – około 24 oferty na każdy tysiąc osób. Tuż za nim jest Warszawa, w której przypadało średnio 20,5 ofert. Najgorzej wypada Poznań, gdzie wskaźnik ten wynosi 5,8.

W lipcu 2021 roku największy wzrost liczby ofert pracy zanotowany został wśród specjalistów HR (o 66 % więcej niż w lipcu 2020 roku) oraz w profesjach związanych z IT (55 %). Jak wygląda sytuacja w innych specjalnościach? Najsłabiej wypada obszar związany z finansami gdzie odnotowano nawet 4 % spadek w porównaniu z liczbą ofert opublikowanych w roku ubiegłym. Wyraźnie więcej ofert pojawiło się dla przedstawicieli marketingu i sprzedaży (zmiana rok do roku +28 %), także dla radców prawnych, doradców podatkowych i specjalistów ds. ochrony danych osobowych (+24%).

Z ww. badania wynika, że pracodawcy starają się przyciągnąć do siebie pracowników oferując coraz szerszy katalog dodatkowych benefitów. W lipcu 2021 roku jedno ogłoszenie o pracę zawierało średnio 6,6 różnego rodzaju zachęt. To najwyższy wynik od początku pandemii oraz dokładnie taki sam jak w lipcu 2019 roku. W lipcu 2021 roku największy odsetek (81%) stanowiła obietnica dodatkowych szkoleń. To o 2 pkt. proc. więcej niż w czerwcu 2021 roku i aż o 33 pkt. proc. więcej niż w lipcu roku temu. Co ciekawe, to również dużo wyższy odsetek od zanotowanego w lipcu 2019 roku czyli jeszcze przed pandemią (68 proc.). W lipcu 2021 r. ponad połowa badanych ofert pracy zawierała również obietnicę wysokiego wynagrodzenia i dostępu do pakietów medycznych.

Pracodawcy obiecują wiele benefitów, ale nie obniżają swoich wymagań względem pracowników. Średnia liczba oczekiwań wpisywanych w ofertach pracy wyniosła w lipcu tego roku 5,4 wobec, w porównani do  4,8 w lipcu 2019 roku. Pracodawcy obecnie najczęściej wymagają doświadczenia (83%), wykształcenia (49 %), znajomości języków obcych (38%) i dyspozycyjności  (35%).

Z powyższych badań jasno rysuje się obraz najbliższej przyszłości rynku pracy i pożądanych specjalności i umiejętności. Pocieszający jest fakt, że polscy pracownicy nie widzą w nowych technologiach rywala, a sojusznika i mają świadomość konieczności rozwoju umiejętności  cyfrowych. Dla pracodawców, którzy chcieliby usprawnić cyfrową transformację w swoich firmach Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości przygotowała program „Akademia menadżera – kompetencje w zakresie cyfryzacji”, w ramach którego już w styczniu 2022 r. rozpocznie dotowanie kosztów usług szkoleniowych i doradczych dotyczących zarządzania transformacją cyfrową.