Pomiń nawigację

11 grudnia 2019

Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń. Krótsza droga dochodzenia należności w sporach transgranicznych

Udostępnij

Od końca XX w. wśród europejskich konsumentów oraz małych i średnich przedsiębiorców można zaobserwować wzrost znaczenia międzynarodowych transakcji handlowych. W kolejnych latach ten trend rozwinął się na niespotykaną wcześniej skalę. Liczne transakcje handlowe doprowadziły do wzrostu liczby sporów majątkowych o charakterze międzynarodowym. Biorąc pod uwagę zróżnicowanie procedur sądowych w poszczególnych krajach członkowskich Unii Europejskiej, dochodzenie roszczeń od kontrahentów, działając na podstawie obcego prawa i przed zagranicznym sądem, było dla wierzycieli uciążliwe. Przez to często dochodziło do sytuacji, gdy ich prawa nie były skutecznie chronione. Konsekwencją tego było pojawienie się w środowisku politycznym i prawniczym postulatów dotyczących konieczności ujednolicenia postępowania w sprawach cywilnych i handlowych. W 1998 r. podczas konferencji w pałacu Down Hall w Wielkiej Brytanii, zgromadzeni eksperci oraz unijni przedstawiciele doszli do wniosku o konieczności utworzenia wspólnej, jednolitej procedury, dzięki której europejscy konsumenci oraz mali i średni przedsiębiorcy będą mieli możliwość w łatwy i tani sposób rozstrzygać spory z zagranicznymi kontrahentami[1]. Dało to impuls do podjęcia politycznych kroków zmierzających do wprowadzenia takiego rozwiązania.

W 2000 r. Komisja Europejska rozpoczęła rozpoznanie dostępności podobnych procedur już istniejących w państwach członkowskich. Opublikowano również tzw. zieloną księgę[2], w której zawarto apel o realizację wcześniej podjętych zobowiązań politycznych, zapisów Traktatu Amsterdamskiego oraz wniosków Agendy z Tampere[3], dotyczących stworzenia procedury ułatwiającej dochodzenie roszczeń w sprawach o niskiej wartości. Po zakończeniu rozpoznania w marcu 2005 r., Komisja złożyła wniosek mający rozpocząć proces tworzenia rozporządzenia w omawianym zakresie[4].

Podczas prowadzenia rozmów w Radzie UE przyjęto siedem założeń, które później stały się częścią samego rozporządzenia ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń[5].

  • Postępowanie w sprawie drobnych roszczeń ma być, co do zasady, postępowaniem pisemnym.
  • Postępowanie rozpoznawcze kończy się po wydaniu orzeczenia na posiedzeniu niejawnym sądu. Dąży się do uniknięcia konieczności przeprowadzania rozprawy.
  • Każdy z etapów postępowania ma zostać obwarowany terminami, skracając w ten sposób przewlekłość postępowania.
  • Dąży się do wykorzystania nowoczesnych technologii komunikacyjnych, celem usprawnienia i przyspieszenia postępowania.
  • Nie należy wymagać od stron ustanowienia zastępstwa procesowego, postępowanie ma być nieskomplikowane i przystępne.
  • Sąd powinien zapewnić proporcjonalność kosztów odzyskiwanych od strony przegrywającej, uwzględniając wartość przedmiotu sporu.
  • Należy znieść procedurę exequatur orzeczeń sądowych, by zapewnić ich szybką wykonalność w innych państwach członkowskich.

Efektem prac Komisji Europejskiej było przyjęcie 11 lipca 2007 r. przez Parlament i Radę Unii Europejskiej rozporządzenia nr 861/2007 ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń[6]. Obok wcześniejszych rozporządzeń, w sprawie ustanowienia europejskiego nakazu zapłaty[7] oraz utworzenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych[8], także co do tego aktu prawnego znajduje zastosowanie zasada wzajemnego uznawania. Jej istota sprowadza się do braku konieczności uzyskiwania uznania orzeczeń wydanych w danym postępowaniu w państwie Unii Europejskiej, w którym ma zostać wykonane. Wprowadzając takie akty prawne, unijny ustawodawca dąży do poszerzania wspólnej przestrzeni wymiaru sprawiedliwości w Unii Europejskiej. Zgodnie jednak z art. 1 i 2 Protokołu w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, rozporządzenie nr 861/2007 nie wiąże, ani nie ma zastosowania do Królestwa Danii.

Wykorzystanie procedury europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń w praktyce sporów transgranicznych, mimo rosnącego trendu, wciąż jest rzadkością. Do głównych przyczyn należy przede wszystkim sporadyczne zaledwie występowanie na drogę sądową w sporach o niskiej wartości – zaledwie 4% wszystkich sporów dotyczących drobnych roszczeń znalazło drogę sądową w 2014 r. wg Eurobarometru – oraz niska świadomość istnienia takiej możliwości, zwłaszcza wśród konsumentów[9].

Cel, zakres oraz przedmiot rozporządzenia

Zgodnie z art. 1, celem rozporządzenia jest uproszczenie i przyspieszenie postępowania spornego dotyczącego drobnych roszczeń w sprawach transgranicznych, a także obniżenie jego kosztów. Ma ono także eliminować postępowania wpadkowe (uboczne względem postepowania głównego), konieczne do uznania i stwierdzenia wykonalności orzeczenia wydanego zgodnie z omawianą procedurą w jednym z państw członkowskich.

Dodatkowo, motyw 9 rozporządzenia wskazuje jako cel propagowanie praw podstawowych oraz uwzględnianie zasad uznanych w Karcie Praw Podstawowych UE (zwłaszcza art. 47 Karty – prawo do skutecznego środka ochrony przed sądem). Kryje się za tym potrzeba stworzenia skutecznego narzędzia ochrony praw, przede wszystkim słabszych ekonomicznie podmiotów, do realizacji ich uprawnień względem zagranicznych dłużników. Mowa tu przede wszystkim o małych przedsiębiorcach oraz konsumentach. To odrębne postępowanie ma pozwolić im na faktyczną możliwość korzystania z drogi sądowej przy zaistnieniu sporów, m.in. poprzez prostszą niż w postępowaniu zwykłym procedurę wnoszenia ujednoliconych pism procesowych na formularzach.

Zakresem postępowania są objęte sprawy cywilne i handlowe (art. 2). Zazwyczaj nie nastręcza trudności określenie, które można za takie uznać (np. zapłata ceny wynikającej z umowy sprzedaży, realizacja gwarancji za towar), jednak, aby rozwiać pojawiające się w tym obszarze wątpliwości,  nie raz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej musiał wypowiedzieć się, by określić ich charakter[10].

Artykuł 2 rozporządzenia wymienia sprawy, co do których nie znajduje ono zastosowania. Są to sprawy podatkowe, celne, administracyjne oraz dotyczące odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy przez organy publiczne. Katalog ten ma charakter otwarty – przykładowy. Ustęp drugi poszerza zakres wyłączeń przedmiotowych, wskazując na konkretne sprawy, które im podlegają. Zaliczają się do nich:

  • stan cywilny oraz zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób fizycznych;
  • stosunki majątkowe wynikające z małżeństwa lub związku uznawanego na mocy przepisów mających zastosowanie do takiego związku za mający skutki porównywalne do skutków małżeństwa;
  • obowiązki alimentacyjne wynikające ze stosunku rodzinnego, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa;
  • testamenty i dziedziczenie, w tym obowiązki alimentacyjne powstające w związku ze śmiercią;
  • upadłość, układy i inne podobne postępowania;
  • ubezpieczenia społeczne;
  • sądownictwo polubowne;
  • sprawy z zakresu prawa pracy;
  • najem i dzierżawa nieruchomości z wyjątkiem powództw dotyczących roszczeń pieniężnych;
  • naruszenie dóbr osobistych i prywatności, w tym zniesławienia.

Skutkiem wniesienia sprawy wyłączonej na mocy rozporządzenia do sądu w ramach postępowania w sprawie drobnych roszczeń jest poinformowanie o tym powoda przez sąd i jeżeli powód nie wycofa pozwu, wówczas sąd prowadzi postępowanie zgodnie z odpowiednimi przepisami proceduralnymi dla danego państwa członkowskiego, z pominięciem europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń (art. 4 ust. 3).

Szczególnie ważne z punktu widzenia europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń jest określenie wartości przedmiotu sporu. Od tego zależy, czy powód będzie mógł skorzystać z tego odrębnego postępowania, czy pozostanie mu jedynie postępowanie na zasadach ogólnych. Aby móc dochodzić swoich praw na podstawie rozporządzenia, wartość przedmiotu sporu – czyli bez odsetek, kosztów postępowania i wydatków – nie może przekraczać w chwili wpływu pozwu do sądu kwoty 5000 euro. Pierwotnie ta granica była niższa – do połowy 2017 r. wynosiła 2000 euro, jednak zdecydowano, że zakresem postępowania należy objąć większą liczbę spraw. Sama kwestia pułapu finansowego okazała się także jedną z najbardziej spornych podczas negocjacji nad kształtem rozporządzenia, wyznaczając jednocześnie definicję  pojęcia „drobne roszczenie”. Choć to kryterium mogłoby wskazywać, że omawiane postępowanie dotyczy jedynie roszczeń pieniężnych, to w rzeczywistości zainteresowani mają także możliwość dochodzenia roszczeń o charakterze niepieniężnym.

Kolejnym warunkiem badanym przez sąd po wpłynięcia formularza z pozwem jest istnienie transgranicznego wymiaru sprawy. Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia mówimy o nim wówczas, gdy przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim niż państwo sądu lub trybunału rozpatrującego sprawę. Ustalenia zamieszkiwania osoby fizycznej lub siedziby osoby prawnej w państwie członkowskim UE innym niż państwo sądu, dokonuje się na podstawie prawa tego państwa członkowskiego.  Miejsce siedziby osoby prawnej określa się według miejsca położenia jej głównej siedziby lub głównego organu zarządzającego lub głównego przedsiębiorstwa (art. 62-63 rozporządzenia Bruksela I bis[11]). Interpretując literalne brzmienie art. 3 rozporządzenia nr 861/2007 można dojść do wniosku, że będzie dopuszczalne wszczęcie procesu w przypadku, gdy powód lub pozwany mają miejsce zamieszkania lub siedzibę poza UE, jeżeli druga strona ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim UE innym niż państwo sądu, przed którym ma toczyć się sprawa[12].

Postępowanie na formularzach

Wszczęcie europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń dokonuje się poprzez wniesienie do właściwego sądu[13] formularza A, stanowiącego załącznik I do rozporządzenia, wraz z opisem dowodów, a w stosownych wypadkach także z dołączeniem odpowiednich dokumentów stanowiących podstawę żądania, np. zawarta umowa. Sposób, w jaki może być wniesiony pozew jest różny dla poszczególnych państw członkowskich. Niektóre akceptują pozwy dostarczane m.in. pocztą elektroniczną, inne nie (art. 4 ust. 1)[14].

Jeżeli informacje zawarte we wniesionym pozwie okażą się niedostatecznie jasne lub niewystarczające, albo jeżeli formularz zostanie niewłaściwie wypełniony, sąd przy wykorzystaniu formularza B (załącznik II do rozporządzenia) wezwie powoda do jego uzupełnienia lub poprawy, wyznaczając jednocześnie termin na to. Odstępstwo od tego stanowi sytuacja, w której pozew jest oczywiście bezzasadny lub niedopuszczalny – wówczas sąd go zwróci. Tak samo uczyni, gdy powód we wskazanym czasie nie odpowie na wezwanie z formularza B. W wyjątkowych przypadkach sąd może przedłużyć termin, który uprzednio sam wyznaczył.

Warto w tym miejscu wspomnieć o obowiązku nałożonym przez rozporządzenie na państwa członkowskie, dotyczącym konieczności udzielania nieodpłatnej pomocy przy uzupełnianiu formularzy w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, a także wskazania sądów właściwych do orzekania. W rozporządzeniu podkreślono jednak, że nie chodzi tutaj o pomoc prawną czy reprezentację przed sądem, ale stworzenie możliwości objaśnienia sposobu wypełniania formularzy (art. 11). W polskich sądach miejscem, w którym można szukać takiej pomocy, są biura obsługi interesantów w sadach rejonowych i okręgowych.

Przebieg postępowania

Od momentu w którym do sądu wpłynie prawidłowo wypełniony formularz pozwu, organ ten ma 14 dni na doręczenie pozwanemu odpisu dokumentu wraz z załącznikami. Wraz z odpisem pozwu, sąd przesyła formularz C odpowiedzi na pozew, w którym wypełni część I, czyli określenie powoda, pozwanego, roszczenia, wskazanie sądu oraz sygnatury sprawy[15]. Po doręczeniu (kwestie doręczeń omówione zostały niżej), pozwany ma 30 dni, aby odpowiedzieć na pozew. Udziela jej na otrzymanym formularzu C, wypełniając jego drugą część lub w inny sposób bez wykorzystania formularza odpowiedzi. W przypadku gdy tego nie zrobi lub przekroczy 30 dniowy termin, sąd orzeknie w sprawie na podstawie twierdzeń powoda[16].

W ciągu 30 dni od otrzymania pozwu lub odpowiedzi na pozew, sąd może zażądać przedstawienia dalszych szczegółowych informacji. Może również przeprowadzić postępowanie dowodowe, a jeśli z inicjatywy własnej lub na wniosek strony uzna to za konieczne – także rozprawę. Odbędzie się ona w terminie 30 dni od wezwania (art. 7 ust. 1). Jednak co do zasady zgodnie z założeniami europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń, dąży się do pisemnego przeprowadzenia postępowania, tak aby uczynić je szybszym i tańszym. Tym samym celom ma służyć możliwość wykorzystania nowoczesnych technologii komunikacyjnych (np. wideokonferencje) w celu przesłuchań świadków czy wysłuchania stron na rozprawie.

Sąd sam decyduje, jakie środki dowodowe dopuści w postępowaniu, kierując się ich niezbędnością przy orzekaniu. Zgodnie z art. 9, mają one być najmniej obciążające i najprostsze; w praktyce chodzi o dowody z dokumentów. Dowody z opinii biegłych oraz przesłuchań świadków dopuszcza się dopiero, gdy inne dowody nie pozwalają w sposób wystarczający ustalić stanu faktycznego.

Po otrzymaniu od pozwanego odpowiedzi na pozew, sąd ponownie ma 14 dni na przesłanie jej kopii powodowi. Jeśli w odpowiedzi na pozew pozwany twierdzi, że określona w formularzu pozwu wartość roszczenia niepieniężnego (wartość roszczenia pieniężnego określa kwota, jakiej żąda powód) przekracza 5000 euro, wówczas sąd w ciągu 30 dni od wysłania odpowiedzi powodowi rozstrzygnie, czy postępowanie powinno być prowadzone według przepisów o europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń. Na to postanowienie nie przysługuje zażalenie[17].

W europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń dopuszczalne jest wniesienie powództwa wzajemnego[18]. Pozwany może tego dokonać zaznaczając taki zamiar w formularzu odpowiedzi na pozew i dołączając do niego uzupełniony formularz A, w którym umieszcza się powództwo wzajemne. W ciągu 14 dni (jest to jedynie termin instrukcyjny z rozporządzenia) sąd przesyła powodowi pozew wzajemny. Od chwili doręczenia pozwany ma 30 dni na odpowiedź, w przeciwnym wypadku sąd orzeknie w sprawie tylko na podstawie twierdzeń powoda z pozwu wzajemnego[19].

Wartość roszczenia z pozwu wzajemnego przekraczająca dopuszczalną dla omawianego postępowania granicę 5000 euro powoduje, że zarówno postępowanie w sprawie głównej, jak i z powództwa wzajemnego, będzie prowadzone według przepisów prawa krajowego państwa, w którym będzie się toczyć (art. 5 ust. 7).

Postępowanie rozpoznawcze przed sądem kończy się wraz z wydaniem orzeczenia. Sąd wydaje je w ciągu 30 dni od otrzymania odpowiedzi pozwanego bądź powoda, 30 dni od zamknięcia rozprawy lub otrzymania wszystkich niezbędnych informacji do wydania orzeczenia albo zaocznie, jeżeli pozwany nie wniesie odpowiedzi na pozew (ewentualnie powód nie wniesie odpowiedzi na powództwo wzajemne) w określonym terminie[20]. Kwestia formy i treści orzeczenia nie została ujęta w przepisach rozporządzenia, dlatego, na podstawie art. 19 należy stosować odpowiednie przepisy proceduralne państwa członkowskiego, w którym jest prowadzone postępowanie. W większości przypadków będzie dopuszczalne doręczenie orzeczenia stronom w formie papierowej w przesyłce listowej lub elektronicznie [21]. W Polsce jest dopuszczalna jedynie forma papierowa.

Możliwości wzruszenia orzeczenia

W europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń zostały przewidziane dwa sposoby zmiany wydanego orzeczenia. Może to być wniosek o ponowne zbadanie orzeczenia w wyjątkowych przypadkach (art. 18) lub zastosowanie środka odwoławczego zgodnie z prawem państwa, w którym wydano orzeczenie (art. 17).

Pierwsza możliwość może być zastosowana jedynie przez pozwanego; dotyczy to także powoda, który przegra sprawę z powództwa wzajemnego. Jako że mowa jest o wyjątkowych przypadkach, musi zaistnieć co najmniej jedna przesłanka legitymująca do złożenia takiego wniosku w sądzie, który wydał orzeczenie.  Do przesłanek tych należy:

  • niedoręczenie formularza pozwu, a w przypadku zarządzenia rozprawy, niewezwanie pozwanego z odpowiednim wyprzedzeniem i w sposób umożliwiający przygotowanie obrony. Może się tak zdarzyć, jeżeli doręczono formularz pozwu w sposób niewłaściwy, np. bez potwierdzenia odbioru osobistego;
  • gdy z powodu siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności pozwany nie mógł zakwestionować roszczenia powoda i nie ponosi przy tym żadnej winy. Pozwany nie będzie mógł jednak wnieść wniosku o ponowne zbadanie orzeczenia, jeśli miał możliwość skorzystania ze środka odwoławczego i tego nie uczynił.

Termin na wniesienie wniosku upływa bezwzględnie po 30 dniach od rzeczywistego zapoznania się z treścią orzeczenia lub najpóźniej od dnia zastosowania pierwszego środka egzekucyjnego. Skutkiem złożenia wniosku może być jego odrzucenie i wówczas wyrok pozostanie w mocy albo uznanie wniosku i stwierdzenie nieważności wyroku.

Drugą możliwością zmiany orzeczenia, którą przewiduje rozporządzenie, jest wniesienie środka odwoławczego zgodnie z prawem państwa jego wydania. Kwestia ta jest jednak różnie regulowana w każdym państwie członkowskim, a informację na temat dopuszczalności zastosowania środków odwoławczych oraz terminów na ich wnoszenie można znaleźć pod adresem: www.e-justice.europa.eu/content_small_claims-354-pl.do

Koszty, terminy i reprezentacja stron

Podobnie jak w polskim procesie cywilnym, tak i w postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń funkcjonuje zasada, że jego koszty powinna ponieść strona przegrywająca spór przed sądem. Na rzecz strony wygrywającej zasądza się tylko niezbędne koszty i wydatki prowadzące do wygrania sprawy, które muszą być także w pewnej proporcji względem przedmiotu sporu, o czym stanowi art. 16. Z pewnością zatem sąd nie zasądzi pełni kosztów na rzecz wygrywającego spór, jeśli zaangażuje on np. kilku pełnomocników do sprawy, której przedmiot jest znacznie mniej warty niż ich wynagrodzenie. O zasądzeniu kosztów sąd decyduje w orzeczeniu kończącym sprawę, ich wysokość określa się na podstawie prawa krajowego siedziby sądu.

Do kosztów postępowania mogą być także zaliczone wydatki związane z obowiązkowym tłumaczeniem dokumentów. Jak stanowi art. 6 rozporządzenia, pozew, powództwo wzajemne, odpowiedź na pozew (i odpowiedź na nie), a także wszelkie odpisy istotnych dokumentów powinny być dostarczone sądowi w akceptowanym w kraju sądu języku. Nie można jednak żądać od stron zapewnienia tłumaczeń innych dokumentów, jeśli nie są niezbędne do wydania orzeczenia. W związku z tym, że w niektórych państwach europejskich  istnieje kilka języków urzędowych, należy sprawdzić (np. wnosząc pozew w Belgii), jaki język będzie właściwy dla konkretnego sądu – można znaleźć taką informację na stronie Europejskiego Atlasu Sądowego. Sąd może także zobowiązać stronę do dostarczenia pisma kierowanego do drugiej strony w języku dla niej zrozumiałym.

Biorąc pod uwagę założenia wynikające z zasad stosowanych przy procedowaniu rozporządzenia, omawiane postępowanie zostało obwarowane terminami na każdym etapie (odpowiednio krótkimi), aby pozbawić je przewlekłości, tak charakterystycznej dla zwykłych postępowań w niektórych państwach członkowskich. W odniesieniu do pewnych etapów procesu to sąd wyznacza stronom termin, np. w wezwaniu powoda do uzupełnienia formularza A. Zgodnie z przepisami rozporządzenia (art. 14), jest wówczas obowiązany poinformować o konsekwencjach niedochowania terminu. Może również, w wyjątkowych wypadkach i gdy jest to niezbędne dla ochrony praw stron, wydłużyć niektóre terminy ustawowe.

Również z pryncypiami uchwalenia rozporządzenia wiąże się kwestia reprezentacji stron. Jak wyraźnie stanowi art. 10 oraz motyw 15, przepisy państw członkowskich nie mogą wymagać od stron europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń ustanowienia adwokata lub innego przedstawiciela zawodów prawniczych (brak przymusu adwokacko-radcowskiego). Stoi za tym z pewnością potrzeba obniżenia kosztów postepowania, która obok jego uproszczeń, ma pozwolić na samodzielne występowanie przed sądem osobom nieprofesjonalnym.

Wykonanie orzeczeń

Z punktu widzenia specyfiki europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń istotna jest kwestia uznawania i wykonywania orzeczeń. Zniesienie procedury exequatur stanowiło jeden z kluczowych postulatów przy uchwalaniu rozporządzenia. Uznawanie orzeczenia w innym państwie członkowskim było przed wprowadzeniem tego aktu prawnego nieraz długotrwałe i zniechęcające dla dochodzących swoich praw. Dlatego przepis otwierający rozdział III „Uznawanie i wykonywanie orzeczeń w innym państwie członkowskim” stanowi, że orzeczenie wydane w ramach omawianego postępowania jest uznawane i wykonywane w innym państwie członkowskim bez potrzeby stwierdzenia wykonalności oraz bez możliwości sprzeciwienia się co do jego uznania (art. 20 ust. 1).

Ważną kwestią, gdy chcemy wykonać uznane w wyroku sądowym roszczenie w innym państwie członkowskim, jest uzyskanie zaświadczenia od sądu, który orzekł w naszej sprawie. Jest ono wydawane na wniosek zawarty w formularzu pozwu, choć w praktyce dopuszcza się  złożenie wniosku także w późniejszych etapach postępowania[22]. Aby usprawnić wykonanie orzeczenia, zaświadczenie jest wydawane także na formularzu (formularz D). Postępowanie egzekucyjne podlega prawu państwa, w którym ma być prowadzone, z wyjątkiem odpowiednich przepisów rozporządzenia (art. 25 ust. 1). Uzyskawszy zaświadczenie, powód składa w odpowiednim organie egzekucyjnym odpis orzeczenia spełniający warunki do uznania jego autentyczności oraz zaświadczenie z ewentualnym tłumaczeniem[23].

Choć sądy państw członkowskich nie są uprawnione do nadawania tytułów wykonawczych orzeczeniom wydanym w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń i nie mają możliwości sprzeciwienia się ich uznaniu, to na wniosek strony, wobec której dochodzi się wykonania, mogą wykonania takiego orzeczenia  odmówić. Stanie się tak wtedy, gdy egzekwowanego orzeczenia nie można pogodzić z wcześniejszym orzeczeniem wydanym w jakimkolwiek państwie członkowskim lub w państwie trzecim, o ile:

  1. egzekwowane orzeczenie narusza powagę rzeczy osądzonej, tj. gdy wcześniejsze orzeczenie zostało wydane w odniesieniu do tego samego roszczenia i dotyczyło tych samych stron;
  2. gdy wcześniejsze orzeczenie zostało wydane w państwie członkowskim wykonania lub spełnia warunki niezbędne do uznania go w państwie członkowskim wykonania, oraz
  3. gdy niemożność pogodzenia orzeczeń (w ramach postępowania w sprawie drobnych roszczeń i wcześniejszego) nie była i nie mogła być podniesiona w formie zarzutu w postępowaniu w państwie członkowskim, w którym wydano orzeczenie w ramach postępowania w sprawie drobnych roszczeń (art. 22 ust.1).

Zatem, jeżeli przykładowo między przedsiębiorcami już wcześniej toczyło się postępowanie w danej sprawie w zwykłym trybie według przepisów prawa państwa członkowskiego i zapadł w tym postepowaniu wyrok, a pozwany w późniejszym postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, wytoczonym w tej samej sprawie, nie mógł podnieść zarzutu braku możliwości pogodzenia wcześniejszego orzeczenia i zapadłego w postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, będzie on mógł – zakładając, że to względem niego dąży się do wykonania późniejszego orzeczenia – złożyć wniosek o odmowę wykonania orzeczenia wydanego w ramach postępowania w sprawie drobnych roszczeń. Bezwzględnie zakazane jest jednak ponowne badanie pod względem merytorycznym orzeczenia w sprawie drobnych roszczeń (art. 22 ust. 2).

Strona, która nie zgadza się z orzeczeniem, a nie uprawomocniło się ono ani pozwany (zazwyczaj) nie zawnioskował na podstawie art. 18 o ponowne zbadanie orzeczenia, może złożyć wniosek do właściwego organu wykonawczego w państwie wykonania orzeczenia (lub sądu, trybunału – zgodnie z prawem krajowym) o jego zawieszenie lub ograniczenie (art. 23). Pozwala to na zapewnienie przez pewien czas ochrony przed negatywnymi następstwami wykonania orzeczenia dotkniętego wadą, pozwalającą na jego uchylenie. Z pewnością nastręczyłoby trudności poszkodowanej stronie np. dochodzenie zwrotu przedmiotu wcześniej od niej wyegzekwowanego na skutek takiego błędnego wyroku, który następnie druga strona sprzedała osobie trzeciej. Organ prowadzący postępowanie wykonawcze może przychylić się do takiego wniosku i ograniczyć je do środków zabezpieczających (np. zająć sporną ruchomość), uzależnić wykonanie orzeczenia od złożenia zabezpieczenia (np. zabezpieczenie kwoty pieniężnej na rachunku depozytowym Ministra Finansów, jak to ma miejsce w Polsce) lub w wyjątkowych wypadkach zawiesić postępowanie wykonawcze. Określenie, kiedy mamy do czynienia z wyjątkową sytuacją oraz wybór zastosowania któregoś z wymienionych środków, leży w gestii organu wykonawczego[24].

Przed sądem rozpoznającym sprawę w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń możliwe jest zawarcie ugody. Po jej zawarciu lub zatwierdzeniu staje się wykonalna w każdym państwie członkowskim, jeżeli stała się wykonalna przed sądem, wobec którego ją zawarto. Do wykonania ugody stosuje się odpowiednio przepisy rozporządzenia odnośnie wykonania orzeczeń.

 

Filip Kolmus

Departament Wsparcia Przedsiębiorczości, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

 

Artykuł pochodzi z Biuletynu Euro Info 7/2019

Przeczytaj więcej takich artykułów w strefie wiedzy PARP


[1] Na podstawie: Praktyczny przewodnik dotyczący stosowania europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń na mocy rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń, publikacja Unii Europejskiej z 2013 r., s.9    Publikacja dostępna w wersji elektronicznej pod adresem: https://e-justice.europa.eu/fileDownload.do?id=b5173691-c8ea-4c2e-8e82-7fb2cab302e2 [dostęp:05.07.2019r.]

[2] Zielone księgi to dokumenty, które mają zainicjować proces konsultacji na poziomie europejskim, zmierzający do podjęcia konkretnych działań na szczeblu UE. Białe i zielone księgi, materiał w wersji elektronicznej Ośrodka Informacji i Dokumentacji Europejskiej przy Sejmie RP z 2014 r., dostępny pod adresem:  http://oide.sejm.gov.pl/oide/images/i6mages/daniela/pigulki/pigulki/biale_zielone_ksiegi.pdf [ dostęp: 05.07.2019 r. ]

[3] 15 i 16 października 1999 roku w fińskim Tampere miało miejsce spotkanie Rady Europejskiej, podczas którego analizowano realizację Traktatu Amsterdamskiego, zwłaszcza w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości. Efektem spotkania był dokument zawierający postanowienia co do działań realizowanych w latach 1999-2004, nazywany programem lub agendą.

[4]  Na podstawie: Praktyczny przewodnik dotyczący stosowania…, s.10-11

[5] Ibidem, s.11-12

[6] Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 199 z 31.7.2007 r.

[7] Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty ( Dz. U. L 399, 30.12.2006 r.)

[8] Rozporządzenie (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych  (Dz. U. L 143 , 30 kwietnia 2004 r.)

[9] European Small Claims Procedure – Legal analysis of the Commission’s proposals to remedy weaknesses in the current system, materiał Parlamentu Europejskiego dostępny pod adresem internetowym www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2014/542137/EPRS_IDA(2014)542137_REV1_EN.pdf, 2014, s.18-19 (dostęp: 24.07.2019 r.)

[10] Warto przy tej okazji zapoznać się z wyrokami ws.: Gemeente Steenbergen vs. Baten (sprawa C-271/00,[2002]), Realchemie Nederland BV vs. Bayer CropScience AG (sprawa 406/09 [2011]), LTU Lufttransportunternehmen GmbH & Co KG vs. Eurocontrol  (sprawa C-292/05 [2007]) czy Niderlandy vs. Rüffer (C-814/79,[1980]).

[11] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. U. L 351/1 z dnia 20.12.2012 r.)

[12] Na podstawie: Praktyczny przewodnik dotyczący stosowania…, s.22

[13] Więcej o określaniu właściwości sądu znaleźć można pod adresem: www.e-justice.europa.eu/content_small_claims-354-pl.do?clang=pl  (dostęp: 11.07.2019 r.)

[14] Kwestię tę można zweryfikować pod adresem: https://e-justice.europa.eu/content_small_claims-354-pl.do?clang=pl .  Pod wskazanym linkiem znajdziemy także informacje o opłatach sądowych w poszczególnych państwach członkowskich. Przykładowo, w Polsce opłata od pozwu w tym postępowaniu jest stała i wynosi 100 zł.

[15] Art. 5 ust.2 rozporządzenia 861/2007

[16] Art. 5 ust 3 rozporządzenia 861/2007

[17] Art. 5 ust. 5 i 6 rozporządzenia 861/2007

[18] Istota powództwa wzajemnego zawarta jest w art. 204 ustawy z dnia 17 listopada 1964 Kodeks postepowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 ze zm.)

[19] Art. 5 ust. 6 rozporządzenia 861/2007

[20] Art. 7

[21] Na podstawie: Praktyczny przewodnik dotyczący stosowania…, s. 52

[22] Na podstawie: Praktyczny przewodnik dotyczący stosowania…, s. 60

[23] Odpowiednie organy każdego państwa członkowskiego są określone są w portalu E-sprawiedliwość, www.e-justice.europa.eu/content_small_claims-354-pl.do

[24] Zatorska Jolanta, Komentarz do rozporządzenia nr 861/2007 ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń, LEX/el. 2009

 

Zobacz więcej podobnych artykułów